Dancehall sanatının sessiz ve üretken kahramanı: Wilfred Limonious (1944 – 1999)

Göz kamaştıran renkler, çizgi romandan fırlama karakterler ve cömert bir tutam da abartılı mizah… Jamaika’da 1970’lerin sonunda ortaya çıkan ve hızlıca yayılan dancehall müziğinin bu görsel diline şekil veren sanatçı Wilfred Limonious, otuz yıllık kariyeri boyunca birbirinden canlı yüzlerce albüm kapağına imza atmış, çalışmalarıyla bilmeyenler için adanın günlük hayatına, yerleşik kültürüne içeriden bir pencere açmıştı. Şimdi, ölümünden on yedi yıl sonra, iki meraklının altı yıl süren kapsamlı araştırması sonunda bir araya gelen ve One Love Books aracılığıyla yayınlanan retrospektif kitabı In Fine Style: The Dancehall Art of Wilfred Limonious ve aynı adı taşıyan, İngiltere’de turlayan bir sergi, biraz gizli kalmış bu efsanevi isme ve mürekkebe döktüğü bu özel dünyaya ışık tutuyor.

Yazı: Leyla Aksu

In Fine Style: The Dancehall Art of Wilfred Limonious – Christopher Bateman ve Al Fingers (One Love Books, 2016)

In Fine Style: The Dancehall Art of Wilfred Limonious (One Love Books, 2016)

“Çizmeye bayılan sessiz bir adam”

Jamaika’nın kırsal bir kesimi olan Albert Town’da büyüyen ve küçüklüğünden beri kalemi elinden bırakmayan illüstratör, grafik tasarımcı, karikatürcü ve müzisyen Wilfred Limonious, kariyeri boyunca yüz elliden fazla dancehall albümüne eli değmiş bir isim. 18 yaşındayken prestijli Kingston Görsel Sanatlar Okulu’nda grafik tasarım okumak üzere şehre taşınan ve daha mezun olmadan hazırladığı tek çerçevelik karikatürleri gazetede yayınlanan sanatçı, bu uğraşısına oldukça geleneksel bir stille başladı. Fakat kariyeri boyunca devam ettirdiği bu karikatür çalışmaları, ileride ülkesinde en çok tanınan işlerine ve karakterlerine imza attığı mecra oldu.

Çok geçmeden, devletin okuryazarlık oranını arttırmak amacıyla başlattığı JAMAL (Jamaika Okuryazarlığı İlerletme Akımı) adlı organizasyonda işe başlayıp kurumun yayınları için hazırladığı gerçekçi ve canlı betimlemelerle farklı bir stile ağırlık verirken, Limonious bir yandan da müziğe olan ilgisinin şekillendirdiği üretimlerine başladı. Bugüne kadar bilinen tek single’ı “Young Love”ı 1976 yılında yayınladı, ardından ise kısa bir süreliğine bursla İngiltere’ye gitti. Dancehall akımı halkı ele geçirmeye başlarken de Kingston’a dönerek, müzik dünyasıyla olan uzun soluklu ve bir hayli verimli ilişkisine yoğunlaştı.

“Young Love”, 7 inç single, Wilfred Limonious (Wax, c 1976). Sanatçı ve tasarımcı kimliğinin yanı sıra Limonious aynı zamanda bir müzisyen ve besteciydi. Jamal Vakfı’ndaki iş arkadaşlarından aldığı maddi destekle, kendi plak şirketi olduğuna inanılan Wax etiketiyle bu single’ı yayınladı. Sanatçı yaklaşık on yıl sonra, Super Shot etiketiyle “Inspiration” isimli bir diğer 7 inç yayınladı. One Love Books izniyle.

Jamaika popüler müziğinde yeni bir janr olarak gelişmekte olan dancehall, öncesinde gelen roots reggae’nin aksine daha içe dönük, günlük hayatla ilgilenen, ses sistemleriyle gelişen, gittikçe dijitalleşen ve tekrar tekrar farklı şekillerde kullanılan hızlı “riddim”lerin üzerine DJ’lerin mizah ve cinsellik içeren, böbürlenen rap’leriyle kendine has bir kültür doğurdu. Limonious da bu kültürün renkli ve mutlak enerjisine eş; ikonik ve ışık saçan bir estetik geliştirdi. İnanılmaz bir hızla çalışan illüstratörün ilk işi, Jah Thomas’ın Shoulder Move uzunçaları için hazırladığı kılıf idi.

Limonious, karikatür ve fotoğrafa yer veren karışık bir stille anonim olarak albüm illüstrasyonları üretirken, işlerine yönelik artan bir ilgiyle karşılaşıyor, prodüktörler tarafından aranan bir isim haline geliyordu. Cüretkâr çizgiler ve jet gibi bir üretim hızıyla ün salması o kadar da zor olmadı. Sabaha aldığı siparişleri akşama veriyor, karakalem bir eskizle matbaaya koşup istediği renkleri dile getirerek çalışmalarını tamamlıyordu. Gittikçe karikatüre daha da ağırlık veren, dancehall çılgınlığını bağıran görsel bir şölen oluşturmaya başlayan stili; kuvvetli ana renkler, konuşma baloncukları, adanın yerel lehçesi olan patois ve abartılmış günlük karelerle bezeliydi. Çizimleri rengârenk sokakları ve müziği olduğu gibi yansıtıyordu. 1980’li ve 1990’lı yıllarda bu işi yapan herkesi de peşine takmayı başardı.

Jah Thomas’ın Shoulder Move plağının ön ve arka kapağı (Midnight Rock, c 1983). Kingston’da X-Press Litho tarafından basılmış. Limonious’un yaptığı ilk albüm kapağı olduğuna inanılıyor. One Love Books izniyle.

Yazının tamamını okumak için buraya tıklayarak Bant Mag. No:52’ye ulaşabilirsiniz.