Zamansız: “It Ain’t Me Babe”, yeraltı çizgi roman dünyasının ilk feminist yayını

Erkek egemenliğinin oluşmadığı bir sektör var mı acaba? Ana akım sahnelerin ve sektörlerin dışına dahi çıksak, sanırız ki yok.

Amerika’da 70’lerin getirdiği kadın özgürlük hareketinin de rüzgarıyla, yeraltı çizgi roman dünyasının bir diğer “erkekler kulübü” haline dönüşmüş olmasından rahatsız olan Trina Robbins and Barbara “Willy” Mendes’in liderliğinde üretilen tek sayılık “It Ain’t Me Babe”  çizgi romanı, her alana yayılan erkek egosunun arasından filizlenmeyi başarmış , tamamen kadınların çalışmalarından oluşan ilk Amerikan çizgi romanı olmanın bayrağını gururla taşıyor.

Ana-akım çizgi roman sahnesinin dışında kalan, saykedelik uyuşturucular, serbest seks, rock & roll gibi konuları ele alan 1970’lerin yer altı çizgi roman dünyası ne yazık ki ele aldığı konulardaki liberal, özgürlükçü yaklaşımını kadın-erkek eşitliği söz konusu olduğunda  uygulamaya geçirememiş. Dönemi hatırlayan kadın çizer Trina Robbins; R. Crumb, Gilbert Shelton ve S. Clay Wilson gibi erkek çizerler tarafından domine edilen bu sahneye kabul edilmedikleri gibi, söz konusu erkek çizerlerin sürekli kadınları objeleştiren öyküler çizdiklerini, hatta kimi zaman bunu şiddeti de olağanlaştıran bir yaklaşımla yaptıklarını hatırlıyor.

Dönemin feminist hareketlerinin yoğunlaştığı Berkeley Üniversitesi’nde “It Aint Me Babe” isimli feminist gazetede “Belinda Berkeley” isimli bir çizgi köşe yaratan Robbins, erkek çizerlerin kadın hikayelerini basmayı kabul etmemesi üzerine arkasına gazetenin desteğini alarak ve Barbara “Willy” Mendes, Michele Brand, Nancy Kalish, Lisa Lyons, ve Meredith Kurtzman gibi kadın çizerleri bir araya getirerek, sadece kadın çizerlerin üretimlerine yer veren “It Aint Me Babe Comix” dergisini hazırladı. Last Gasp tarafından sadece bir tek sayı (iki edisyon) olarak piyasaya çıkarılan derginin, dönemin çizgi dünyasının Wonder Woman, Mary Marvel, Little Lulu gibi bilindik karakterlerini alışılagelmiş yan karakter, sex bombası ve diğer tüm klişe rollerden kurtulmuş, beraber ve yumrukları havada gördüğümüz kapağı ise gene Robbins imzalıydı.

Her ne kadar ömrü tek bir sayı sürse de, “It Ain’t Me Babe” çizgi öykü dergisinin mirası kendisinden epey büyük oldu… Öncelikle Robbins ve Mendes tekrar bir araya gelerek kadın kahraman ve tanrıçaların maceralarını aktaran “All Girl Thrills” isimli çizgi romanı yayınladılar. Daha sonra ise 20 yıla yakın sürecek olan “Wimmen’s Comic” antoloji serisi geldi. 1972 yılında ilk sayısını yayınlayan “Wimmen’s Comix”de yer alan çizerler arasında tek atımlık “It Ain’t Me Babe” dergisini  yaratan kadro da elbette yer alıyordu.

Müzisyen ve sanatçı Patricia Moodian’ın genel yayın yönetmenliği yaptığı ilk sayısında, Trina Robbins’e ait “Sandy Comes Out” isimli bir öyküde ilk açık lezbiyen karaktere de gururla yer veren “Wimmen’s Comix” zamanla kadın çizerlerin bir araya geldiği bir kolektife de dönüştü. Her sayısı başka bir kadın sanatçının genel yayın yönetmenliği yaptığı, yayın hayatını 1992’ye kadar sürdüren “Wimmen’s Comix” 20 yıl içerisinde toplam 17 sayı yayınladı ve bünyesinde bulunan kadın çizerlerin “Twisted Sisters” gibi başka kolektif yan projelerinin de oluşmasına platform oldu.

İlk on sayısı Last Gasp, 11-13 arası Renegade Press ve son üç sayısı Rip Off Press etiketiyle yayınlanan “Wimmen’s Comix”, 1992’deki son sayısını, isminden “men” kelimesini çıkartarak “Wimmin’s Comix” adıyla yayınladı. 90’ların başına gelindiğinde grup içerisindeki politik görüş ayrılıkları ve finansal zorluklar nedeniyle yayın hayatına veda eden Wimmen’s Comix’in tüm sayılarını içeren, iki ciltlik The Complete Wimmen’s Comix ise iki sene önce, 2016 Şubat’ında raflarda yerini aldı.

Yazı: Yetkin Nural