Kültürün yapıtaşları: Sneakerhead terminolojisi

Sneaker kültürü, modadan spora birçok alana etki ederken kendi terminolojisini de yıllar içinde geliştirdi. Kimi modeller için kullanılan kısaltmalar, koleksiyonlardaki sneakerların kondisyonuna göre aldığı isimler, sneaker kültürüyle var olmuş yerler ya da söz konusu kültürde birer ikon haline gelmiş figürler… Huzurlarınızda sıkı bir sneakerhead olmak için bilmeniz gerekenler. 

ASG
All Star Game için kullanılan kısaltma. NBA’in dünya çapında büyük yankı uyandıran ve şovlarıyla ünlü hafta sonu etkinlikleri. Her sene farklı bir şehirde gerçekleşen maçlar ve yetenek yarışmalarının yanı sıra yıldız oyuncuların hem saha içi hem saha dışı stilleriyle de adeta kendi arasında yarıştığı bir organizasyon.

Normal sezon maçlarında oyuncuların giyim kuşamları konusunda katı kurallara sahip olan NBA yönetimi, All Star maçlarında bu kuralları fazlasıyla esnetiyor. O yüzden de yıldız oyuncuların performansları kadar bu maçlarda giyecekleri özel ayakkabılar da merak unsuru haline geliyor. Örneğin geçtiğimiz şubat ayında gerçekleşen All Star hafta sonunda Portland Trail Blazers oyun kurucusu Damian Lillard, özel adidas modeli Dame 4’un Japon giyim markası BAPE ortaklığıyla hazırlanmış üç farklı modeliyle sahaya çıktı. Los Angeles’ta gerçekleşen etkinlik kapsamında açılan pop-up adidas dükkanında sınırlı sayıda satılan söz konusu modeller, yakında efsaneler arasında yerini alabilir!

Beaters
Her gün giymekten çekinmediğin sneakerlar. Seneler boyunca sürekli giyilmesi sonucunda kenarında köşesinde biriken kendine has lekeler, yırtıklar, çizikler onu çok daha kıymetli ve özel hale getirir.

Beef
Sneakerhead kültürünün sürekli dirsek temasında olduğu rap dünyasında, iki müzisyenin şarkıları vasıtasıyla atışması için kullanılan tabir. Geride bıraktığımız yıllarda çeşitli yıldız rap figürlerinin atışmalarına sneakerları dahil ettiğini de görüyoruz.

Boost
Spor giyimden üst düzey moda markalarına, tasarım anlamında oyunun kurallarını yeniden belirleyen bir sistem.

BOOST’un sneaker kültüründeki etkisini Nic Galway anlatıyor:

“Günümüzün gençlik ve sneaker kültürü bizim yeniliklerimiz ve konfor anlayışımızda inanılmaz önemli bir yere sahip. BOOST bize bir marka olarak bu alanda liderlik etme imkanı sundu. Originals’ın enerji dönüşümü sağlayan ilk ayakkabısı NMD’yi tasarlarken, o dönem sahip olduğumuz en iyi performans teknolojisini de dahil ederek kafamızda bir resim çizdik. Performans tasarımı ve yenilik anlamında bir sonraki iterasyon 4-D’yi sunmamızla birlikte geldi. Bunun halihazırda yarattığı etkiyi koruyup daha da ileri götüreceğini düşünmek istiyoruz ama en nihayetinde bu bize kalmış bir şey değil; kültür karar verir.”

Colorway
Bir sneakerı aynı modeldeki diğer ayakkabıdan ayıran ana renkler için kullanılan tabir. Eskiden ayakkabıların lakaplarını belirlemek için de kullanılırdı.

Customs
Halihazırda yayınlanmış bir modelden ilham alarak bir sanatçı tarafından bir müşteri için yapılmış özel tasarımlar. Türkçe’ye özelleştirmek ya da isteğe göre uyarlamak olarak çevrilebilir. Adidas’ın hem tasarımcılara hem de sneakerheadlere kendi “özelleştirilmiş” modellerini yapma imkanı tanıyan bir sistemi de mevcut: miadidas.

Dünya genelinde yüzlerce sanatçı ve sporcunun kendi tasarımı olan adidas sneakerları alışılmışın dışında fikirleri ve uyarlamaları beraberinde getiriyor ve sneaker kültürünü yeni ufuklarla kesiştiriyor. Stan Smith, Superstar ya da Campus gibi klasik modelleri “hiç böyle görmemiştiniz!”

DS: Deadstock 
Hiç giyilmemiş, hatta kutusundan çıkarılmamış, fabrikadan çıktığı gibi korunan sneakerlar. Seneler boyunca bir hazine gibi saklanmış ve pırıl pırıl parıldıyorlar! Bir sneaker koleksiyoneri için bakmaya doyulmayacak bir manzara da diyebiliriz. Muhtemelen kutudan hiç çıkmamış haliyle çekilmiş onlarca fotoğrafını sosyal medya hesabında görebilirsiniz! 

East Coast
1970 yıllarında ABD’nin New York City ve çevresinde oluşan bir hip hop akımı. Break dance ve graffitiyle olduğu kadar sneaker ve sokak giyimi kültürlerini sahiplenmiş olmasıyla da biliniyor. Müzikal olarak dancehall’dan R&B’ye uzanan geniş bir ilham skalasına sahip olan East Coast akımı, müzik dünyasına birçok önemli rap yıldızı kazandırdı.

EQT
adidas’ın 1990’ların başlarında tasarlanan efsanevi modeli, adidas Equipment. 1980’lerin ihtişam ve şatafatlı tasarımlarını geride bırakan adidas, EQT ile esas olana sarıldı. Dönem için fazlasıyla cesur bir adım atılarak ortaya çıkarılan bu model, yalnızca sporcunun ihtiyaçlarını karşılayan bir “ekipman” olarak tasaralandı.

Geride bıraktığımız yıllarda, EQT yeni bir kimlikle geri döndü. Aynı modeli yeniden yaratırken bir kez daha köklerine dönen adidas, Originals serisine dahil ettiği EQT modelini bu sefer sokak stili ve kültürüne dahil etti ve söz konusu ikonik modelin temel tasarımı değiştirilmeden yeni bir ruhla buluştu. adidas Originals ile birlikte, EQT “esas olan her şey, olmayan hiçbir şey” ruhu performanstan modaya, spor ayakkabının kalite mirası ise bugüne taşındı. EQT’yi ikonik modellerden biri olarak konumlandıran nitelikler ve hiç değişmeden kalan temel tasarımın mesajı ise aynıydı: Esas Olan Her Şey, Olmayan Hiçbir Şey.

Factory laced
Bir sneakerhead için ayakkabının fabrikadan çıktığı şekilde korunması çok önemlidir. Öyle ki, ayakkabının bağcıklarının bile hiç çözülmemiş ve aynı şekilde duruyor olması sneakerı daha değerli kılar. Çünkü kimse ayakkabılarını fabrikadakiler kadar iyi bağlayamaz!

FSR
Bir sneaker modelinin, Amerikan numaralarıyla, 7-12 arasındaki tüm numaralarıyla birlikte satışa çıktığı anlamına gelen “Full Size Run”ın kısaltması. Bu aralıktaki yarım numaraları da kapsar. Haliyle çoğunlukla markalar ve dükkanlar tarafından kullanılır.

Grails
Bir sneakerheadin hayatı boyunca hayalini kurduğu ve en çok edinmek istediği model için kullanılan tabir. Genellikle erişilmesi imkansız, yeryüzünde sayılı bulunan ve yalnızca belli bir dönemde üretilmiş modeller için kullanılır.

Wunder, Grails’i kısaca özetliyor:

“Gerçek sneakerhead için her zaman yeni bir grail olacaktır. En güzel grail henüz edinemediğinizdir.”

Hypebeast
Bir sneaker modelini, özellikle o sıralar fazlasıyla gündemde ve popüler olduğu için edinmek isteyen sneaker koleksiyonerlerine Hypebeast deniyor. Bu kişiler için, herhangi bir modeli öven bir Tweet okumak ya da arkadaş sohbetinde bir sneaker modelinin ismini birden fazla kez duymak, en yakın sneaker shop’a doğru hızlı adımlarla yola çıkmak için yeterli bir sebep olacaktır. Modelin niteliklerinden ziyade “havalı” olması onlar için daha önemlidir!

Hyperstrike
Bir sneakerhead için hayatında yapabileceği en önemli vurgunlardan biri, bir Hyperstrike modele sahip olmak olabilir. Kilitli kapılar ardında, yayınlanmasına saatler kalana dek hakkında hiç konuşulmadan ve fazlasıyla sınırlı sayıda satışa çıkarılan özel modeller, Hyperstrike olarak tanımlanıyor.

Bir Hyperstrike sneaker edinmek, hem şans faktörünü hem de doğru zamanlama yeteneklerini gerektiriyor. Bir marka tarafından birkaç saat içinde sınırlı sayıda satışa sunulacak bir sneaker modelinin duyurulmasının ardından, bu özel modeli edinmek için dükkanlar önünde sıraya girmiş sneakerheadler türüyor. Eğer ilk olarak oraya ulaşanlardan, ya da tasarımcının yakın arkadaşlarından, değilseniz, maalesef şansınızı kaybedersiniz!

Jon Wexler
adidas’ın Uluslararası Pazarlamadan Sorumlu Müdürü. Markanın bu zamana kadar yaptığı birçok iş birliğinin temellerini atan kişi. İnternette ve basılı yayınlarda karşınıza çıkabilecek çoğu “Sneaker kültürüne yön veren 10 kişi” listesinde Wexler’i üst sıralarda görmeniz mümkün.

Limited Edition
Sınırlı sayıda üretilen ve yalnızca birkaç dükkanda ya da platformda satışa sunulan modeller. Sneakerheadlerin her daim ağzını sulandırır ve denk gelmesi ya da edinmesi, hem şans hem de sıkı bir takip gerektirir.

Lows
Bilek ya da altında kesilen ayakkabı modelleri için kullanılan tabir. Low-tops olarak da kullanılıyor. adidas Gazelle en popüler örneklerinden.

Mids
Mids ise orta boğazlı sneakerlar için kullanılıyor. Genellikle basketbol ve trainer modeller için Mids tanımı kullanılırken, eski high-top modellerin de yeni tasarımlarıyla bu sınıfa girdiğini görüyoruz. 

Nic Galway
adidas’ın Küresel Tasarım Kıdemli Başkan Yardımcısı. Almanya’da yaşayan İngiliz tasarımcı, yaklaşık yirmi yıldır adidas bünyesinde çığır açan tasarımlara ve iş birliklerine imza atıyor. Eğitimini arabalar üzerine alan ve bir süre endüstriyel tasarım alanında çalışmalarını sürdüren Galway, adidas’a geçişiyle birlikte spor giyimine yeni bir bakış getirmeyi başardı.

2002 yılında Japon tasarımcı Yohji Yamamoto’yla güçlerini birleştirerek Y-3 serisinin yaratıcılarından biri. Sonraki yıllarda birçok farklı sektörden önemli isimlerle iş birliklerine imza atan Galway, 2015 sonlarında piyasaya sürülen NMD’nin de baş tasarımcısı. Çıktığı anda klasikleşen bir sneaker olan NMD, 1980’lerden üç ayrı modele referanslar taşıyor.

“80’lerin ayakkabılarına referans veriyorum çünkü o zamanlar, ilerlemenin ve ileri düşünmenin zamanlarıydı. Apple Mac piyasaya sürülmek ve bilgisayarlar dünyayı ele geçirmek üzere. Biz de giyilebilir teknolojiyle Micropacer’ı yaptık. Ayakkabılar öyle gözüküyorlardı çünkü o zamanın işleyişi öyleydi. Öyle gözükmek için tasarlanmamışlardı; bu metot onları yapabilmenin en iyi yoluydu. Bir yandan tanıdık olan bu elementleri alıp günümüzün en yenilikçi unsurlarıyla karıştırma fikrini sevdim.” –Nic Galway

OG
Bir sneakerın ilk çıkan ya da bir başka deyişle orijinal versiyonu. Yeniden yapılmış bir seriden ya da retro sneakerlardan bahsetmiyoruz, bir modelin ilk kez satışa sunulduğu hali için OG diyoruz. Eğer sıkı bir sneakerheadseniz tanıyacağınız Youtuber / koleksiyonerler Mr. Foamer Simpson ve Hes Kicks, zaman zaman kendi koleksiyonlarındaki OG modelleri satışa çıkarıyorlar. Tahmin edebileceğiniz gibi, eğer sıkı bir sneakerheadseniz makul gelebilecek fiyatlarla!

Player Edition
Müzisyenler, tasarımcılar ve birçok farklı alandan ikonik isimler için özel olarak tasarlanmış sneaker modellerinin yanı sıra karışıma sporcuların dahil olduğu ve tasarımıyla özel ihtiyaçları karşılamayı amaçlayan modeller de mevcut. Player Edition olarak adlandırılan bu modeller, sporseverlere hayranı oldukları sporcular için özel olarak tasarlanmış ayakkabıları giyme imkanı veriyor.

Bu alanda verebileceğimiz en taze örneklerden biri adidas ve NBA’de geçtiğimiz yıl MVP seçilen James Harden’ın iş birliği. 2016’dan bu yana adidas’la çalışan Harden, şimdiye dek iki Player Edition ayakkabıyı piyasaya sundu. Serinin üçüncü modeliyse bu ay raflardaki yerini alıyor. Ayrıca geçtiğimiz sezon gösterdiği performansla MVP ödülünü kucaklayacağı haftalar öncesinden konuşulmaya başlayan Harden için adidas’ın hazırladığı özel MVP modeli de sınırlı sayıda satışa sunulmuştu.

Socrates Genel Yayın Yönetmeni Caner Eler yanıtlıyor:

Bir basketbol sever için Player Edition modele sahip olmak ne ifade ediyor?
Her basketbol severin bir veya birden fazla kahramanı olur. Genelde çocukluk ve gençlik dönemindedir bu hayranlığın kaynağı. Sevdikleri ve hayranı oldukları basketbolcuların giydiği özel imza ayakkabının aynısını alabilmek de bu minvalde önemlidir. Sevilen sporcuyla aynı ayakkabıyı giymek kıymetlidir zira fanlar o deneyimi paylaşmayı arzu ederler. Oyuncu edisyonlarına sahip olmanın da en büyük amacı budur. Yani o deneyim ve duyu paylaşımını yaşayabilmek. Bir de koleksiyonerler var ama onlarınki özel moda ayakkabı biriktirme sevdası. Onun psikolojisi farklı.

Senin için özel, artık giymeye bile kıyamadığın bir Player Edition ayakkabın var mı?
Patrick Ewing’in giydiği modele benzer üç kırmızı bantlı ve 80’ler model beyaz bilekli adidaslarım var. Onlara gözüm gibi bakıyorum. Basketbol değil ama Stan Smithlerimi seviyorum. Yine adidas Superstarlarıma iyi bakmaya çalışırım. Büyük retromanya. adidas’ın Dikembe Mutombo modeli de bugünlere taşıyamadığım ikonik ayakkabıydı.

Hem geçmişten hem yakın dönemden favorin olan Player Edition modelleri hangileri?
1980 doğumluyum ve çocukluğumu üç abimin basketbol oynarken giydikleri adidas Top Tenleri evde görerek geçirdim. Onların etkisi başkadır. Yine ennn büyük abimin adidas LA Trainerları, özellikle o tabanından çıkarılabilen çivileriyle beni etkilemişti. Geçmişten Tracy McGrady için yapılan adidas T-Mac 2 modelini çok severim. Son olarak adidas’ın Damian Lillard için yaptığı Dame serisini beğeniyorum.

Retro
Uzun zamandır üretimi yapılmayan, nostaljik değer taşıyan ve bir döneme damgasını vurmuş modellerin, orijinal tasarımına uygun şekilde yeniden piyasaya sürülmesi için kullanılan tabir. Kimi zaman modellerde ufak değişimler de söz konusu oluyor. Sinemadaki yeniden çekim ya da müzikteki “reissue” hareketlerine benzetilebilir.

Sneaker Con
Dünyanın en büyük sneakerhead buluşması olan Sneaker Con, 2009 yılında New York’ta başladı ve ardından dünyanın farklı şehirlerine yayılmaya başladı. İlk olarak ABD’de farklı eyaletlerde birkaç haftalık aralarla düzenlenen Sneaker Con, önümüzdeki aylarda Hamburg, Londra, Toronto ve Atlanta’yı gezecek. Nadir modeller, özel tasarımlar ve sneakerhead kültürüne dair yüzlerce unsuru bir araya getiren Sneaker Con, bir süredir Sneakor Con Hoops adıyla gerçekleşen 3×3 basketbol turnuvalarına da ev sahipliği yapıyor.

Sneaker Shop
Sneaker kültürünün en önemli buluşma noktaları. Bir sneaker dükkanını ziyaret ettiğinizde, söz konusu kültürü var eden birçok unsuru görmek, işitmek ve deneyimlemek mümkün.

Tonal
Tek renkten oluşan sneaker’lar için kullanılan tabir. Eğer sıkı bir sneakerheadseniz, ayakkabınızın “simsiyah” olduğunu söylemek yerine “tonal siyah” olduğunu tercih edersiniz. Zira bu daha havalı! adidas’ın Supercolor Superstar ve Tennis Hu modellerinin tonal serileri, son dönemden en popüler örnek olacaktır.

Unboxing
Önceki sayfalarda yer alan maddelerden de anlayacağınız üzere, bir sneakerhead için satın aldığı ayakkabıyı kutusundan çıkardığı an fazlasıyla önem arz ediyor. İster aldığı gün, ister aldıktan aylar ya da yıllar sonra olsun… Unboxing terimi, son yıllarda özellikle Youtube’da sıklıkla karşımıza çıkıyor ve tam olarak bu ana odaklanıyor: “Sneakerın kutusundan ilk kez çıktığı an.”

Youtube’da özellikle teknoloji alanında da çok fazla unboxing videosuna rastlamak mümkün. Fakat sneakerların, hele sınırlı üretilmiş, nadir sneakerların unboxing videoları, söz konusu model için önemli bir tamamlayıcı olan kutu ve kutu içi tasarımları da görme imkanı sunuyor. Youtube’daki sneaker unboxing dünyasına dalarsanız, belli bir modelin her versiyonunun ayrı ayrı kutusundan çıkarıldığı videolar ya da çeşitli markaların hazırladığı sürpriz kutularla da karşılaşabilirsiniz.

Upper
Ayakkabının tabanı ve bağcıkları arasında kalan kısım. Ayağı tamamen kaplayan ve modele baskın olan rengini veren bölüm.

VNDS
Önceki sayfalarda DS: Deadstock maddesinde bahsettiğimiz, fabrikadan çıktığı şekliyle saklanan hiç giyilmemiş sneakerlara en yakın kondisyondaki ayakkabılar için kullanılan tanım. VNDS: Very Near Deadstock. Bir başka deyişle, “Bir kere evde giydim ve kaldırdım”.

West Coast
Kültürel geçmişi 1970’lere dayansa da temelleri 1980’li yılların başlarında California’da atılan hip hop akımı. Her ne kadar doğunun hip hop akımından ilham alarak ortaya çıktığı iddia edilse de, özellikle 1990’lı yıllarda popüler hale gelen ve radyolara hükmeden Gangsta Rap’in doğmasına sebep olarak kendi karakterini oluşturmayı başarmıştır. Bunun uzantısı olarak da G-Funk akımı ortaya çıkmıştır.

East Coast da olduğu gibi, Gangsta tarzına rağmen West Coast’un da sneaker ve sokak giyim kültürüyle yakın ilişkileri var. adidas’la birçok iş birliğine imza atan Snoop Dogg, bu birlikteliği şöyle anlatıyor:

“Ben ve adidas… Yıllar önce benim gençler futbol ligim Snoop Youth Football League’e destek olmalarıyla birlikte bir aile halini aldık ve ben de o gün itibariyle onlarla münhasıran çalışmaya başladım. Birlikte farklı ayakkabılar yarattık ve farklı etkinlikler düzenledik… Onları yeniden hip hop’taki bir numaralı ayakkabı oldukları konumlarına geri döndürmek istiyorum.” –Snoop Dogg 

Geçtiğimiz yıl NBA All-Star hafta sonu kapsamında adidas’ın spor kültürünün farklı katmanlarını, hip hop ve sokak giyimiyle bir araya getirdiği 747 Warehouse St. etkinliklerinde de East Coast ve West Coast’un hip hop yıldızlarının basketbol sahasında karşı karşıya geldiğini hatırlatalım. East Coast takımı sahadan mağlubiyetle ayrılırken Snoop Dogg önderliğindeki West Coast zaferini kutluyordu!

747 Warehouse St.’i Nic Galway anlatıyor:

“Ortak projeler yaratmak amacıyla iş birliklerine imza atarak, yalnız başımıza yapacaklarımızdan çok daha iyilerini birlikte yarattığımız uzun ve başarılı bir tarihimiz var. Bunun tamamen bir marka olarak bize has ve temsil ettiğimiz şeyin en temel parçası olduğunu düşünüyorum. Ortaklarımızın gerçek anlamda fikirlerini dile getirebilmelerini ve birlikte yarattığımız ürünlerin final hallerinden heyecan duymalarını istiyoruz.

747 bu yaklaşım için harika bir örnek. Sporun şifrelerini hayata geçirmek için her bir alanda farklı ortaklarla yakın bir şekilde çalıştık. 747 Warehouse St. boyunca kendi yaratıcı gelecek vizyonumuzu devasa bir ölçüde ve gerçekçi, somut bir şekilde anlatma şansı yakaladık. Her zaman tüketicilerimizle iç içe geçmenin yenilikçi yollarını hayal ediyoruz ve böylece onlarla iletişimimizi sürdürmeye ve derinleştirmeye devam ediyoruz.”