Marjinlerden*: Carlo Zinelli

Hayatının büyük bölümünü bir akıl hastanesinin yüksek güvenlikli koğuşunda geçiren Carlo Zinelli otizm sendromu ve şizofreni hastalığının yanı sıra savaşın ve kaybın yarattığı travmalar nedeniyle kaybettiği iletişim yeteneğinin yerini dolduracak resim sanatını bulduğunda 39 yaşındaydı. Geç keşfettiği bu tutku hayatının daha kısa süren ikinci yarısında onu yoğun bir şekilde üretmeye şevk etti. Zinelli 58 yaşında vefat ettiğinde, geriye 19 yıl içerisinde ürettiği 3000’in üzerinde iş bıraktı.

indir
c1ec91bb3f3adaf4e2494101617bdbfa

1916’da İtalya’nın Verona şehrinin yakınındaki San Giovanni Lupatoto kasabasında dünyaya geldi. 7 kardeşli bir ailenin altıncı çocuğu olarak dünyaya gelen Zinelli’nin hayatında büyük kayıplar epey erken başladı. 2 yaşındayken annesini kaybeden Zinelli, ilerleyen yıllarda dönemin vebası tüberküloz hastalığı nedeniyle önce bir erkek kardeşini, daha sonra ise babasını ve bir kız kardeşini kaybetti. Bir diğer erkek kardeşi de savaş travmaları nedeniyle yatırıldığı akıl hastanesinde ölen Zinelli henüz 25 yaşına gelmeden dokuz kişilik ailesinin beş ferdini kaybetmişti.

Hayatı boyunca hayvanların arkadaşlığını insanlara tercih eden Zinelli’nin çocukluğunda müzikten, dans etmekten ve kayıkçılıktan hoşlandığı biliniyor. Dokuz yaşında okulu bırakıp önce bir bir at ahırında, sonrasında ise bir mezbahada çalışmaya başlayan Zinelli’nin ölümlerine tanıklık etmek için dahi olsa kendine hayvanların yakınında bir hayat seçtiği anlaşılıyor.

Savaşın travmalarını bireysel olarak da deneyimleyen Zinelli, önce İspanya İç Savaşı’nda,  daha sonrasında ise İkinci Dünya Savaşı’nda orduda görev yaptı. Her iki seferde de cephede kısa süre kalan Zinelli için savaşın psikolojik bedeli epey ağır oldu. İkinci Dünya Savaşı’ndaki görevinden şizofreni teşhisi nedeniyle çıkartılan ve sivil hayata geri gönderilen Zinelli bu noktada hayatının sonuna kadar kalacağı Verona’daki akıl hastanesine yatırıldı.

d9bc13468a29567c1abd1b8291271f1a (1)

Carlo Zinelli’nin hayatını araştıran yazar Maria Azolla’nın kaleme aldığı bilgilere göre akıl hastanesinde yattığı dönemde konuşma yeteneği birbiri ile mantıksal bağlantısı bulunmayan kelimelerden, çocukluğundan kalan geleneksel şarkılardan ve opera parçalarından ibaret olan Zinelli’nin kendisine yeni bir ifade alanı yaratma fırsatını yakalaması ise 1955’de İskoç heykeltıraş Michael Noble ve dönemin aristokrasisinden Kontes Berletti’nin iş birliği ile hastanenin içinde açılan sanat stüdyosuna terapi amacıyla kabul edilmesi sayesinde başladı.

Zamanının büyük çoğunluğunu bu stüdyoda geçiren Zinelli, günde yaklaşık 8 saat çalışarak durmadan çizimler üretti. Çoğu çiziminde kağıdın her iki yüzünü de kullanan sanatçı, bir yüzden diğerine devamlılığı olan, kalan boş alanının küçülmesiyle beraber figürlerin de giderek küçüldüğü sayısız çizimle kendine özgü bir stil geliştirdi. Azolla’ya göre üretiminde dört farklı evreden geçen Zinelli, 1957-60 yılları arasında tüm alanı kaplayan ve kendi içlerinde gruplara ayrılan figürlerle dolduruyordu. 1960-64 yılları arasında bu küçük figürlere eşlik eden daha büyük figürlere de yer vermeye başlayan Zinelli, 1965-67 yılları arasına denk gelen üçüncü evrede ise çizimlerinde parçalanmış ve anlaşılmayan metinler kullandı. 1968-74 yılları arasında ise hayvanlar, çiftlik figürleri, askerler gibi kişisel bir ikonografiyle yer veren kompleks ve dramatik kompozisyonlar üreten Zinelli, 1974’de hayata gözlerini yumduğunda arkasında binlerce resmin yanı sıra bir kaç heykel ve kolaj işi de bırakmıştı.

Carlo-Zinelli-Campanile-birds-and-rifles-slash-Black-bird-in-nest-houses-and-figures-February
ee488c6be8b3b40f67c1f803342efc58

*“Marjinlerden” serisinde her hafta, “Outsider Art” olarak tanımlanan; sanat kültürü, endüstrisi ve kurumlarının dışında kalan, çoğunlukla sanatçının resmi bir eğitime dayanmadan kendi kendine öğreterek yarattığı çalışmalardan oluşan alanın nev-i şahsına münhasır isimlerinden birini ağırlıyoruz.