“Son yıllarda müzik ve sanat alanında dünyanın sonuyla ilgili üretimlerin sayısı hızla artıyor gibi görünüyor. Bunda küresel ısınmayla değişen çevrenin ve belli toplumların ahlâki yozlaşmalarının etkisi olmalı… Bu anlamda kıyametin yansımalarını görebileceğimiz kimi sanat eserlerine bir göz atmak ilginç olabilir.”
Marissa Nadler
Kıyamet çağında müzik ve görsellik
Amerikalı müzisyen Marissa Nadler, 2004’ten bu yana yayınladığı albümlerinde karanlık, puslu ve düşsel bir ses âleminden sesleniyor. 2019’da Cave-In grubunun lideri Stephen Brodsky’yle birlikte kaydettiği Droneflower albümünde birbirine zıt kavramlar arasında bir yolculuğa çıkan Nadler, konu önerisi için kapısını çaldığımızda birçoğumuzun aklını kurcalayan bir konuya ışık tutmak istedi ve ekolojik ve toplumsal faktörlerle peşi sıra ortaya çıkan krizler ışığında sanatsal ifadelerin ne yönde değişiklik gösterdiğine ilişkin bir dosya hazırlamamız konusunda bizi yönlendirdi.
Gökçen Kaynatan’ın apokaliptik resim çalışmaları
Marissa Nadler’in önerisini alınca aklımıza ilk olarak günümüzden değil, eskilerden, ve bu topraklardan bir örnek geldi. Son iki yılda Finders Keepers etiketiyle yayınlanan, daha önce gün yüzüne çıkmamış parçalarını ağırlıkta olduğu iki albüm ile tekrar gündeme gelen Gökçen Kaynatan’dan bahsediyoruz. Bugün 81 yaşında olan Kaynatan 1958-1978 yıllarında müzik alanında aktif olduğu kadar resim alanında aktifti ve bu yazının eşlikçisi olarak bir kısmını görmekte olduğunuz oldukça çarpıcı bir dizi esere imza atmıştı. Dünyanın yok oluşuna ve küresel ısınmaya odaklanan bu apokoliptik resim çalışmalarıyla ilgili Gökçen Kaynatan şunları söylüyor: “O yıllarda Moda Bostan Sokak’ta oturuyorduk. Moda İskelesi’ne iner deniz metal para atar, sonra da dalıp çıkarırdık. 12 metre derinliği vardı oranın ve denizin dibi cam gibi gözükürdü. Kalamış sahili tarak ve istiridye doluydu. Dalıp çıkarır, limon sıkıp yerdik. Sonra dere boyunca kaçak inşaatlar yapılmaya başlandı ve yavaş yavaş denizin dibi görünmez oldu. O zaman dünyanın nereye doğru gittiğini anlamıştım…” Gökçen Kaynatan’ın on yıllar öncesinde resimlediği kıyamet manzaralarının yarattığı ruh halini içimize çekerek bugünün müziklerini yol gösterici seçkimizin ışığında eşeleyelim.
Kıyameti işleyen, tam da bugüne ait 10 albüm
2019 ve 2020’nin başlıca gündem maddelerine bakalım: iklim acil durumu, mülteci krizi, salgın hastalıklar, karantinalar… Nitekim Marissa Nadler kıyamet temasına bizi yönlendirdiğinde henüz corona virüsü salgını gerekçesiyle haftalarca evde kalacağımızın da farkında değildik… Belki de “dünyanın sonunun yaklaştığı” fikri, şimdiye kadar hiç olmadığı kadar gerçekçi bir hal aldı; yansımalarını günlük yaşantılarımızda olduğu gibi müzikal üretimlerde de görmek mümkün. Bu gerçek ışığında değişen duygu durumlarını ya da gidişatı değiştirmek için üzerimize düşenleri hatırlatan şarkı yazarlarının yanı sıra elektronik müzik alanında da yaratıcı prodüksiyonlarla “dünyanın sonu” temasını seslendiren üretimler peşi sıra önümüze düşüyor. Böylesi bir dönemde yayınlanmış ve farklı açılardan kıyameti mesele edinmiş 10 albümlük seçkimize buyurabilirsiniz.
Kate Tempest – The Book of Traps and Lessons
(American Recordings)
“Eğer yarattığımız şeyden kendimizi korumanın tek yolu onunla birleşmekse, insan kalabilmek için ne yapmalı?” Kate Tempest’ın vurucu albümü The Book of Traps and Lessons’ın sorduğu onlarca sorudan biri bu. Gezegene yaptığımız tahribati, insanlar arasındaki iletişim bozukluğu ve su almaya başlayan politik sistemlerin etkisini boğucu ve kapsamlı bir anlatıyla suratınıza vuruyor Tempest. Sözleriyle yeryüzündeki tüm kaosun üstünden 45 dakikada geçiyor. Yutkunarak, fazlasıyla sıkıntılanarak dinlemek ve isyan ettiği her şeye kafa patlatmak da bize düşüyor. Umursamaya hatta öfkelenmeye, kızmaya davet ediyor The Book of Traps and Lessons. Tempest’ın özenle seçtiği kelimelerinin ağırlığı, bir aciliyetin ve bilinç arayışının getirisi.
Shabaka And The Ancestors – We Are Sent Here By The History
(Impulse!)
Shabaka Hutchings’i daha önce birçok farklı dosyada 2010’ların en ilham verici müzisyenlerinden biri olarak anmıştık. Başladığı günden bu yana bir kriz silsilesi halinde ilerleyen 2020’ye de şimdiden sağlam bir iz bıraktı İngiliz müzisyen. Dört yıl sonra bir araya geldiği Güney Afrikalı grubu The Ancestors’la, “Hayat bildiğimiz şekilde devam edemeyecek noktaya geldikten sonra ne olacak?” sorusuna yanıt arıyor. Mart 2020’de yayınlanan We Are Sent Here By The History, bütünüyle, ölüm sayılarının grafikler ve şemalarla ifade edildiği günümüzün müziği. Yıkımın ve yangının bir yansıması olarak tanımlıyor bu albümü Hutchings ve ekliyor “İnsan türünün, tükenen bir nesil halini aldığı gerçeği üzerine bir meditasyon.” Solist Siyabonga Mthembu’nun yazdığı bir şiir etrafında şekillenen albüm, bugüne nasıl geldiğimize dair düşünmeye ve kendi ütopyamızı oluşturmaya cesaretlendiriyor.
The Chemical Brothers – No Geography
(Astralwerks / VIRGIN EMI)
30 yıldır birlikte üreten Tom Rowlands ve Ed Simons ikilisi, 2019 çıkışlı No Geography’yle “kaçınılmaz” görünen kıyameti bir rave ile karşılıyor. Elektronik dans müziğinin ayrıksı uçlarında gezinen albümün açılışını yapan “Eve of Destruction” (Yıkımın arifesi), tedirgin eden bas yürüyüşü ve siren sesleriyle yaşayacaklarımıza ne kadar hazır olduğumuzu sorgulatıyor sanki. Albüm bir distopyadan ya da her şeyin bittiği yerden değil, bitişe yaklaştığımız günlerden sesleniyor. Belki de Chem Bros diskografisinin topluma ve dünyada olan biten her şeye ayna tutan; bunu yaparken de bir saniye bile eli titremeyen ilk albümü. Buraya nasıl geldiğimizle ilgilenmiyor; artık ne yapılması gerektiğine kafa yoruyor. Bir dans albümü olsa da huzursuzluğunuzu dans ederek akıtmanızı istemek gibi bir derdi de yok. “Bir araya gelin, harekete geçin ve endişelenin” diyor No Geography. Yüksek enerjisi ve coşkusunu da bu mesajın öneminin altına çizmek için kullanıyor.
Destroyer – Have We Met
(Merge / Dead Oceans)
Have We Met, Kanadalı müzisyen Dan Bejar’ın Destroyer projesiyle farklı anlatım biçimlerinin peşine düşerek oluşturduğu diskografisinin belki de en göz alıcı çalışması. Baştan sona bir bilinç akışı şeklinde ilerleyen şarkılar, dünyada olup biteni takip ederken içinde savrulduğumuz tanıdık ruh hallerini canlandırıyor. Bejar her zaman toplumsal konularda fikirlerini şarkılarına iliştirir ama bu albümde yaptığı ise tam anlamıyla ustalık gerektiren bir hikâyecilik. “Etrafındaki dünyaya bir bak, yok yok, bakmasan daha iyi” sözleriyle başlayan “The Raven” ve okuduğu haberlerde yaşananların başına gelmeyeceğini sananları uyandırma niyeti taşıyan “It Just Doesn’t Happen” gibi parçalarla Have We Met, sanki bir Twitter feed’inde geziniyor olduğunuzu hissettirebilir.
Vladislav Delay – Rakka
(Cosmo Rhythmatic)
Finlandiyalı prodüktör Sasu Ripatti’nin Vladislav Delay ismi altında yaptığı zihin açıcı yayınlara bir yenisi daha eklendi. Rakka, ilhamını müzisyenin arktik iklimde geçirdiği zamanda yaptığı gözlemlerden alıyor. Canlıların hayatta kalma mücadelesi albümün baskın teması. Dünyanın sonuna yaklaştığımız gerçeğinin etrafında şekillenen Rakka, müzisyenden şimdiye dek duymadığımız türde bir şiddet ve anksiyete barındırıyor. Ritimlerle yarattığı kaos, dinlemesi asla kolay olmayan ve iç karartan bir biçimde yankılanıyor. Hayatın yok oluş serüvenini anlatmayı dert edinmiş bir albüm Rakka ve 45 dakikalık akışı boyunca kıyametin sesinin nasıl duyulacağını hayal ediyor.
Bastille – Doom Days
(VIRGIN EMI)
Duygusal kaos, umutsuzluk ve ufak bir doz delirme… İngiliz grup Bastille’in 2019 çıkışlı konsept albümü Doom Days, dinleyicisiyle bir partide buluşuyor. Albümdeki her şarkı da cehennemde son bulacak bu “son” partinin farklı aşamalarını temsil ediyor. Doom Days’in temelini oluşturan bu parti, aslında isabetli bir sembolizm örneği. Parti teması, Olması beklenen kıyametin aslında içinde olduğumuzu fark etmek için kullanılıyor. “Bugünlerde hepimiz biraz umutsuzluğa kapılmıyor muyuz?” diye soruyor. Sarsıcı gerçeği, yalın ve aklı başında bir temayla albüme yayıyor. Bu konsepti daha da anlamlı kılmak adına bir sanal platform yaratmış olmaları da önemli bir detay. Doom Days Society ismini verdikleri web sitesi ve sosyal medya gruplarında şarkıların, bu kıyamet partisinin hangi aşamalarına denk geldiğine dair açıklayıcı paylaşımlar var.
Kim Gordon – No Home Record
(Matador Records)
40 yıla yaklaşan müzik kariyerinin ilk solo albümünü yayınlayan Kim Gordon, No Home Record ismini verdiği uzunçalarında yalnızca müzisyen ya da besteci kimlikleriyle değil; bir toplum bilimci olarak da karşımızda. İnsanların tüketim alışkanlıkları ve etkileri üzerine yazılmış dokuz parça, kıyamet temasını kapitalizmle bağdaştırıyor. Dinleyicisine yaşadığı şeyin ne derecede “bir hayata benzediğini” sorgulatıyor. Tüketimi yalnızca fiziksel olanla kısıtlamıyor, ruhsal ve kültürel bağlamlarıyla da ele alıyor. Kim Gordon’ın kişisel deneyimlerinden yola çıkarak yazmaya başladığı bir albüm No Home Record ve kendimizi nasıl tükettiğimize, yok ettiğimize dair söylemlerini gözünüze sokmadan dillendiriyor. Muhtemelen uzun yıllar sonra dönüp bakıldığında, bu yıpratıcı zamanın ruhunu en belirgin şekilde taşıyan kayıtlardan biri olacak.
Real Estate – The Main Thing
(Domino)
New Jersey çıkışlı indie rock grubu Real Estate, #MeToo hareketiyle büyük bir çalkantı yaşamış ve hakkında suçlamalar ortaya atılan Matt Mondanile’la yollarını ayırmıştı. Bu sürecin ardından kaydettikleri ikinci albüm olan The Main Thing’i “Kendimizi ve çevremizi en fazla idrak ettiğimiz albüm” olarak tanımlıyor grup. Albüm, geleceğin belirsizliği ve gerçeğin kalp kırıcılığından ilham alarak, tarihten ve daha önce yaşadıklarımızdan bizi bekleyene dair ne gibi çıkarımlar yapılabileceği üzerine bir beyin jimnastiği yapıyor. Grubun, röportajlarında “albümün duygu durumunun merkezi” olarak gösterdiği “Silent World”de, Real Estate’in gidişata ilişkin en yoğun hislerine tanık oluyoruz.
HMLTD – West of Eden
(Lucky Number)
Londra çıkışlı HMLTD’nin ilk stüdyo albümü öncesinde büyük bir beklenti yaratılmıştı. Türler arasındaki sınırları yok eden şarkıları ve nefes kesen canlı performansları (ki 2019 baharında İzmir’de Epic Fair’de izleyip mest olmuştuk) bu beklentiyi kaçınılmaz kılmıştı. Otoriteler yaptıkları müziği “art punk” olarak tanımlasa da HMLTD parçaları grunge’dan trap’e uzanan geniş bir skalayı ziyaret ediyor, 80’lerin New Romantics akımına selam duruyor. Böylesine çok yönlü bir grubun ilk albümünde farklı seslerle yaratılmış bir tematik bütünlükle karşılaşmak bir dinleyici için fazlasıyla heyecan verici olsa gerek. Grubun ilk albümü West of Eden, kızgın ve ateşli. İnsanlığın çöküş dönemi olarak lanse ettikleri bugüne bakıyor ve genç nüfusa yükleniyor. Kendilerini de bu öfkeden nasibini alan kalabalıktan ayırmamaları, West of Eden’ı gerçek ve çarpıcı kılan detayların başında geliyor.
Steven Wilson – The Future Bites
(Steven Wilson Productions Ltd.)
Progresif rock janrının günümüzdeki en önemli figürlerinden biri Steven Wilson. Gerek solo albümlerinde gerek grubu Porcupine Tree’nin diskografisinde çeşitli distopyalar ve kıyamet senaryoları etrafında şekillenen onlarca işe imza attı. Son solo yayını To The Bone’da küresel krizler ve hızla yayılan yalan haberler odak noktasındaydı. 2020 yazında yayınlamayı planladığı altıncı stüdyo albümü The Future Bites da yine tematik bir albüm. Bu kez 21. yüzyılda dünya genelinde görülen bağımlılıklar ve bunlar üzerinden yapılan psikolojik çıkarımlara değinecek Wilson. İnsanların gelişen teknolojilerle imtihanı üzerinden yaratılan bir distopyanın resmini çizeceği söylenen konsept albümün tanıtım metni de donuk bir ürün kitapçığı gibi hazırlanmış. The Future Bites’dan paylaşılan ilk tekli 10 dakika uzunluğundaki “Personal Shopper” oldu.
