Elza Soares (1930-2022)

Sambaya getirdiği özgün yaklaşım, avangart tınılara olan ilgisi, sesini her türden haksızlığa karşı güçlü bir enstrüman olarak kullanışıyla müzik tarihine kazınan Elza Soares, kendisini Brezilyalı bir şarkıcıdan küresel bir yıldıza dönüştüren 60 yıllık kariyerinin ardından Rio’daki evinde hayatını kaybetti. 

Ölümünün doğal sebeplerden kaynaklandığı söylenen 91 yaşındaki müzisyen, yeni bir albüm çıkarmaya ve bir dizi konsere hazırlanıyordu. Ailesi, “Elza dilediği gibi, son gününe kadar şarkı söyledi.” dedi. 

Soares’in yaşamı, büyük zaferlerin yanı sıra derin trajedilere de sahne oldu. 1930’da, Rio’nun yoksul batı yakasındaki bir favela olan Moça Bonita’da doğan Elza, oldukça zor bir çocukluk geçirdi. 12 yaşındayken, aynı zamanda kendisini müziğe yönlendiren, gitarist babası tarafından zorla evlendirildi, 13’ünde ilk çocuğunu doğurdu, 15’inde ikinci çocuğunu açlıktan toprağa verdi. 

Efsanevi Brezilyalı besteci Ary Barroso tarafından düzenlenen bir şarkı yarışmasını en yüksek puanları toplayarak kazandığında ise sadece 16 yaşındaydı. 21’inde ise bir sabun fabrikasında çalışan, dört çocuklu bir anneydi. 1950’lerin sonunda ancak başlayabildiği müzikal serüveni, birkaç orkestraya katılması, Güney Amerika turnesi ve ilk solo albümünü yayımlamasıyla devam etti.

Caz etkileşimli samba parçası “Se Acaso Você Chegasse” ile Louis Armstrong stili scat tekniğini geleneksel Brezilya müziğiyle harmanladı. Soares güçlü sesi ve duruşu sayesinde hızla ünlendi ve 30’lu yaşlarının başında São Paulo’ya taşındıktan sonra, samba kulüp sahnesinin önemli bir parçası oldu.

İlginç bir tesadüf: 1962 Dünya Kupası esnasında tanıştığı, Brezilya’nın futbol kahramanlarından biri olan ve Garrincha lakabıyla bilinen Manuel Francisco dos Santos ile zorlu bir evlilikten geçen Soares, Mané Garrincha’nın ölümünden tam 39 yıl sonra aynı gün hayatını kaybetti. Brezilya’nın 1964-1985 diktatörlüğü sırasında çift, Rio’daki evlerine ateş açıldıktan sonra İtalya’da sürgüne zorlanmıştı.

60’lardaki yükselişinden günümüze kadar kaydettiği 30’dan fazla albüm ve Caetano Veloso, Gilberto Gil ve Gal Costa gibileriyle yaptığı ortaklıklar vesilesiyle Brezilya’nın en başarılı ve sevilen sanatçılarından biri hâline geldi Elza Soares. 2000’de BBC tarafından “Milenyumun Şarkıcısı” olarak onurlandırıldı.

Bir müzik ikonunun yanı sıra ırksal adalet, LGBTİ+ ve kadın hakları için de güçlü bir sesti. 90. doğum günü öncesinde verdiği bir röportajda, “Brezilya en ırkçı ülke. Burada işler berbat; bu, tedavisi olmayan bir hastalık, absürt bir durum. Yok edilmesini izlediğim benim ırkım. Konuşmamız ve artık yeter dememiz gerekiyor.” demişti.

Yazı: İlayda Güler