90’ların başlarında Ankara’da kurulan ve 2000’lerin ortalarına kadar aktif olan Deri Altı Kanalları; kendini gözlerden, akımlardan ve alışılmış yollardan uzak bir yerde konumlamış bir deneysel müzik grubu. Serüveni boyunca yalnızca iki konser vermiş olan dörtlünün makaralara kaydedilmiş müzikleri, Hayvanlar Alemi davulcusu Işık Sarıhan’ın bağımsız plak şirketi Inverted Spectrum Records aracılığıyla daha geniş kitlelerin dikkatine sunuluyor.

Söz konusu kayıtlardan plak şirketinin kürasyonuyla hazırlanan ilk albüm Ferrokrom 2016’da yayımlanmıştı. Ülkenin deneysel ve psikedelik müzik tarihine dair zihinlerde yeni kapılar açan bu külliyattan bir derleme daha huzurunuzda. Kozmonotlar adını taşıyan yeni Deri Altı Kanalları yayını, grubun 2019’da hayatını kaybeden üyesi Ceyhun Dora’nın hazırladığı bir seçki. Grup hâlinde yapılmış kayıtların yanı sıra DAK üyelerinin solo işleri ve Ceyhun Dora’nın Şayeste Önder’le birlikte Cei-Shai adıyla kaydettiği iki parça da Kozmonotlar’ın akışında yer alıyor.

Ceyhun Dora tarafından 2004 civarında derlenen Kozmonotlar, aşağıdaki Bandcamp bağlantısından dinlenebilir. Işık Sarıhan’ın kaleme aldığı albüm metni de hem Deri Altı Kanalları hem de bu derlemenin ardındakilere dair aydınlatıcı detaylar barındırmakta.

---

Deri Altı Kanalları, kısa adıyla DAK, 90’lı yılların başında Ankara’da kurulmuş ve 2000’li yılların ortalarına kadar faaliyet göstermiş bir deneysel müzik grubudur. İsimleri fazla duyulmamış olsa da, Türkiye’de bugüne kadar üretilmiş en özgün ve etkileyici işlerden bazılarını DAK’ın ürettiğini, 2000’ler kuşağından bazı önemli müzisyenlere alttan alta önemli bir etki etmiş olduklarını çok rahatlıkla söyleyebiliriz. Herhangi bir müzikal sahnenin parçası olmadan, izole bir biçimde müzik üreten grup sadece iki defa seyirci karşısına çıktı: 1994’te ODTÜ Bahar Şenliği’nde ve 2000 yılında Roxy Müzik Yarışması’nda. Grup elemanlarından Erdal Közleme 2014’te, Ceyhun Dora 2019’da erken yaşlarda aramızdan ayrıldı, Alper Tunga Demirel ve Oral Közleme ise münzevi hayatlar yaşıyor.

DAK’ın kökleri, 90’lı yılların başlarında TRT3’ten dinledikleri new wave, post punk, krautrock albümlerine, endüstriyel ve deneysel müziklere ve dünya müziklerine uzanıyor; ama grubun müziğinin karakterini belirlemiş olan başka bir önemli faktör de kullandıkları kayıt yöntemi. Kasetten daha eski bir teknoloji olan makara kayıt sistemine derin bir ilgi duyan grup, müziklerinin önemli bir kısmını makaralara kaydetmekteydi; dört makara teybi eko yapıcı ve mikser olarak, bir teybi de kayıt aleti olarak kullanmak gibi karmaşık bir yöntem izleyerek.

Bolca kayıtlı materyali bulunan grubun şarkılarından bazıları grup elemanı Ceyhun Dora tarafından çeşitli albümler halinde düzenlenerek sınırlı sayıda insana ulaştırıldı, çok miktarda kayıt ise hala açılmamış makara teyplerde bekliyor. Inverted Spectrum Records olarak grubun çeşitli albümlerindeki parçalardan yaptığımız bir seçkiyi 2016 yılında “Ferrokrom” adı altında yayınlamıştık. “Kozmonotlar” ise grup elemanlarından Ceyhun Dora’nın kendi yaptığı bir derleme. Albümü, Dora’nın 2004 yılı civarında, Grup Ses projesiyle tanıdığımız müzisyen ve sanatçı Koray Kantarcıoğlu’na ilettiği, Kantarcıoğlu’nun da yakın zamanda dijital olarak bize ulaştırdığı çok sayıda CD’nin arasından bulup çıkardık. Albüm, DAK parçalarının yanı sıra Dora ve Demirel’in solo çalışmalarını, ayrıca Dora’nın Şayeste Önder ile “Cei-Shai” adı altında ürettiği iki parçayı da içeriyor. 

Parçaların bazılarının Ceyhun Dora’nın hazırladığı başka albümlerde de yer aldığını göz önünde bulundurarak, Kozmonotlar albümünün bir çeşit derleme olarak tasarlandığını tahmin ediyoruz. Fakat albümün ismi, Dora’nın aramızdan ayrılışından bir kaç yıl önce bize ilettiği DAK albümleri listesinde yer almıyor. Dora’nın Kozmonotlar albümünü resmî bir DAK albümü olarak mı tasarladığı, Kantarcıoğlu’ndan başkasıyla paylaşıp paylaşmadığı konusunda bir bilgimiz yok.

Albümü herhangi bir remastering yapmadan ve parça sırasını değiştirmeden olduğu gibi yayınlamayı tercih ettik. Sadece, Alper Tunga Demirel’in tercihi üzerine, DAK üyesi olmayan başka müzisyenlerle birlikte kaydedildiği için bir parçayı albümden çıkardık, son parçayı da farklı bir versiyonuyla değiştirdik.

Bu derlemedeki DAK parçaları, Ferrokrom albümünde de yer alan, DAK’ın makara teyplere kaydettiği parçalara benzer nitelikte, fakat bazı parçalarda surf rock tınılı gitarlar daha belirgin bir biçimde öne çıkıyor. Mesleği tonmaisterlik olan Alper Tunga Demirel’in solo enstrümental parçalarında ise daha farklı bir ses dünyasıyla, detaylı bir elektronik-endüstriyel bilgisayar prodüksiyonuyla karşılaşıyoruz. Ceyhun Dora’nın solo işleri ise ev ortamında üretilmiş synth-pop tarzı müziklere uzaktan da olsa benzemekle birlikte, bu janranın geneline göre hem söz hem müzik olarak çok daha karanlık ve deneysel işler. Dora ve Önder ikilisinin ürettiği parçaları da kategorize etmek ya da betimlemek zor; ancak lo-fi freak folk akımıyla bir kıyaslama yapabiliriz.

DAK’ın ve grup elemanlarının ürettiği diğer birçok çalışma gibi, Kozmonotlar da bir müzikal başyapıt ve çok önemli bir tarihsel buluntu olarak muhafaza edilmeyi ve gereken ilgiyi görmeyi bekliyor. İndiriniz, dinleyiniz, arşivleyiniz, ve bunları yapması gerektiğini düşündüğünüz başka insanlara da iletiniz. Türkiye bağımsız müzik tarihinde hak ettikleri yeri tam olarak almaları adına, DAK’ın gün yüzüne çıkmayı bekleyen daha pek çok çalışmasını önümüzdeki yıllarda Inverted Spectrum Records olarak çeşitli formatlarda size ulaştırmayı umuyoruz.

---

DAK (Deri Altı Kanalları)
Kozmonotlar (Inverted Spectrum Records 2024; dijital)
ISR020

1. Ceyhun Dora – Yapıştırma 01:46
2. Ceyhun Dora – Duman Tüten 02:28
3. DAK – Son Kez 01:03
4. Ceyhun Dora – Bellek İzleri 02:19
5. Alper Tunga Demirel – Bütün Aptallar 03:10
6. Ceyhun Dora – Hamamda Taslar Ayna 02:56
7. Alper Tunga Demirel – Ich Liebe Dich 01:17
8. DAK – Sivri Manyağı 01:55
9. DAK – Kozmonot I 01:36
10. DAK – Bakır Eller 01:32
11. DAK – Kozmonot II 01:36
12. Alper Tunga Demirel – Demir Tozu Zehirlenmesi 01:12
13. Cei-Shai – Çöl Ortasında 02:00
14. Alper Tunga Demirel – Helikopterde Yer Yok 01:25
15. DAK – (untitled) 01:29
16. Cei-Shai – Yaşşa! 03:00
17. Alper Tunga Demirel – Bene Gesserit 03:10

DAK:

Oral Közleme: Piyano, Farfisa org, Casio mini org, mandolin, flüt.
Alper Tunga Demirel: Bas, gitar, akustik bas, perküsyon, programlama, sampling.
Erdal Közleme: Ney, perküsyon.
Ceyhun Dora: Gitar, vokal, programlama, sampling.

Cei-Shai:

Ceyhun Dora: Mandolin, gitar, nesneler, vokal.
Şayeste Önder: Klavye, nesneler, vokal.
Erdal Közleme (#16): Darbuka.

DAK parçaları Ankara’da, tahminen 1999-2004 yılları arasında kaydedilmiştir.
Alper Tunga Demirel parçaları Ankara’da 1999-2002 yılları arasında kaydedilmiştir.
Ceyhun Dora parçaları Ankara ve/veya Mersin’de, tahminen 1999-2004 yılları arasında kaydedilmiştir. Cei-Shai parçaları Mersin’de 2001 yılında (#13) ve 2003 ya da 2004 yılında (#16) kaydedilmiştir.