Sinemada Müslüman temsiliyeti ve stereotiplerden uzaklaştırmaya yönelik adımlar

Küresel sinema ve televizyon sektöründe çeşitli kimliklerin, ötekileştirilmiş grupların hikâyelerini yeterince görüp görmediğimiz, temsillerin yeterli ya da doğru olup olmadığıyla ilgili konuşmalar devam ediyor. Şu anki konumuz da sinemada Müslüman temsiliyeti. Bu yönde değişime dönük bir adım da The Walt Disney Company’den geldi. Geçtiğimiz günlerde duyurulan, Müslümanların sektördeki varlığını ve ekrandaki görünürlüğünü artırmayı hedefleyen bir oluşum olan Pillars Muslim Artist Database, 20.000 dolarlık bir hibeyle Disney tarafından desteklendi.

Girişimin öncüsü olan Pillars fonu ile Disney, bu dayanışmayla Müslüman oyuncu, yönetmen, yapımcı ve kamera arkasındaki çeşitli çalışanlara sektörde alan açıp çeşitlilik yaratmayı hedefliyor. Ayrıca yapımlardaki belirli sınırların dışına çıkmayan karakter anlatılarından da uzaklaşmak da amaçlananlar arasında. Yani film ve dizilerde, şiddet ve terörle ilişkilendirilen Müslüman stereotipleri.

Haziran ayında yayımlanan Lacking & Maligned adlı rapor, sanatın üretim aşamasında katkıda bulunmasına fırsat verilmeyen ya da kendi öyküsüne yabancı bırakılan tüm kimliklerin sektördeki deneyimlerine ışık tutan cinsten. 2017 ile 2019 arasında ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda’da vizyona girmiş; en çok hasılat toplayan 200 filmin analizini içeren rapora göre, yer alan 8.965 karakterin yalnızca yüzde 1.6’sı Müslüman. Ayrıca öne çıkan Müslüman karakterlerin yüzde 60’ından fazlası bir dönem filmi ya da yakın geçmişi konu alan bir yapımda yer alıyor. Aralarından günümüzde geçen tek film, 2017 tarihli Ali’s Wedding.

Bunlara ek olarak girişim, Müslümanların temsil edilme biçimini temelden değiştirmeyi amaçlayan Müslüman Dahiliyeti Tasarısı adlı tamamlayıcı bir rapor yayımlandı. Raporu hazırlayanlar arasında oyuncu Riz Ahmed’in yapım şirketi Left Handed Films de var. Hedefleri kendi tasvirlerini yeniden yaratabilecekleri bir sektörü mümkün kılmak ve yıllarca örülmüş önyargı duvarını yıkmak. 

Disney, sinemada Müslüman temsiliyeti konusunda hatalardan ders aldı mı?

Disney’in başkan yardımcısı Latondra Newton’a göre “yetersiz temsil edilen sesleri ve anlatılmamış hikâyeleri güçlendirmek” için süren bu çabanın içinde bulunmak onur verici.  Illuminative ile ortaklık sonucu hazırlanan Eğlencede Yerli Temsil Gücü adlı kılavuzun yayımlanmasıyla, üç ayrı bölümde modası geçmiş tasvirlerin önüne geçmeye çalışılacak: Olumsuz Stereotiplerle Mücadele, Kültürel Kullanımdan Kaçınma ve Yerli Hikâye Anlatıcılarını Destekleme.

Disney, bu adımlarla geçmişte yarattığı cinsiyetçi, ırkçı, kültürel açıdan duyarsız dünyasını geride bırakıp, yeni bir anlayışa adapte olma çabası içinde. Toplumun öğretilerine uyumlu cinsiyetçi rolleri merkeze alan Dumbo, zorla çalıştırılan köleleri mutlu yansıtma çabasına giren Song of the South, ırkçılığı normalize eden Aladdin gibi yapımlarıyla günümüzün gerçeklerinden uzak kaldığını anlayan Disney; yakın zamanda bu klasikleri yeniden yorumlama furyasına girişmişti.

Yazı: Ezgi Oğraş