Bu yıl 18. yaşına basan Documentarist İstanbul Belgesel Günleri, 14-19 Haziran’da beş ana mekânın yanı sıra kente yayılan gösterim ve etkinliklerle altı gün boyunca İstanbul’a yine bir belgesel şenliği yaşatmaya hazırlanıyor. Programdan bir seçki de aynı hafta Gaziantep’e konuk oluyor.

Festivalin 2025 edisyonunun odağında Kanada’nın yerli Abenaki halkına mensup Alanis Obomsawin var. 55 yıla yayılan sinemacılık kariyeri boyunca 60’tan fazla filme imza atan, sadece Kanada’nın değil dünya belgesel sinemasının da en üretken ve saygın isimlerinden olan yönetmenin 12 filmi Türkiye’de ilk kez seyirciyle buluşuyor. İstanbul ziyaretini ne yazık ki sağlık sebepleriyle iptal etmek zorunda kalan Obomsawin, Ulusal Film Kurulu NFB bünyesinde gerçekleştirdiği belgesellerinde kamerasını, sinema klasikleri arasında yer alan Kanehsatake: 270 Yıllık Direniş’te (Kanehsatake: 270 Years of Resistance, 1993) olduğu gibi Kuzey Amerika’nın aborjin halklarının hak mücadelesine çevirirken, dünyanın her yerindeki azınlıkların karşılaştığı deneyimlere ayna tutuyor.

Documentarist, 3×3 Seçkisi‘nde ise bir başka usta belgeselcinin, Brezilyalı Eduardo Coutinho’nun üç önemli filmini seyirciye sunuyor: Master: Copacabana’da Bir Bina (Edifício Master, 2002), Sahne Oyunu (Jogo de Cena, 2007) ve 2014’teki ölümünden sonra tamamlanan Son Söyleşiler (Últimas Conversas, 2015). 3×3 Seçkisi‘nin bir diğer konuğu da Sırbistanlı belgeselci Mila Turajlić. Arşiv malzemeleriyle yürüttüğü yaratıcı çalışmaları, kişisel ve politik olanı ustalıkla iç içe geçiren; hafıza, tarih ve kimlik gibi temaları benzersiz bir sinematografik dille aktaran Turajlić programda Cinema Komunisto (2010), Her Şeyin Diğer Yüzü (The Other Side of Everything, 2017) ve Cine-Guerrillas: Labudović Filmlerinden Sahneler (Cine-Guerrilas: Scenes from the Labudovic Reels, 2022) adlı filmleriyle yer alıyor. 3×3 Seçkisi‘nin son konuğu, Türkiye’de son 15 yıldır her koşulda aktivist bir ruhla üretmeye devam eden İmre Azem; üç filmiyle programda yerini alıyor: Ekümenopolis: Ucu Olmayan Şehir (2011), Uçurumun Kıyısında Türkiye (2017) ve ilk gösterimi Documentarist kapsamında gerçekleşecek olan, deprem belgeselleri serisinin dördüncü halkası Hatay: 24 Aralık 2024 – 8 Ocak 2025 (2025). 

Documentarist 18. İstanbul Belgesel Günleri’nin bu yılki odak konularından biri Müfredat Dışı: Gençlik İsyanda! başlığı altında ele alınan öğrenci hareketleri. Dünyadaki gençlik eylemlerinden tarihsel örnekleri hatırlatmayı amaçlayan bölümde, Meksiko’da 1968’de ordu tarafından katliamla bastırılmadan önceki kitlesel üniversite eylemlerini konu alan, belgesel tarihinin az bilinen klasiklerinde Çığlık (El Grito, 1968), Beyrut’ta 1974’te yaşanmış bir üniversite işgalini yeniden kurgulayan 74 (Bir Mücadelenin Yeniden Kurulması) (74 (The Reconstitution of a Struggle), 2012), Brezilya’da 2015’te patlak veren öğrenci isyanlarında sokaktan portreler aktaran Sıra Sende (Espero tua (re)volta, 2019), Hindistan’daki öğrencilerin yaşamına şiirsel bir yerden yaklaşan Hiçbir Şey Bilmediğimiz Bir Gece (A Night of Knowing Nothing, 2021) ve ABD’de Vietnam Savaşı döneminde savaş karşıtlarının yürüyüşünü ele alan Chris Marker imzalı Pentagon’un Altıncı Yüzü (The Sixth Side of the Pentagon, 1967) gibi birbirinden değerli filmler yer alıyor.

22 yerli belgeselin yer aldığı geniş kapsamlı Türkiye Panorama dışında, 18. Documentarist’in diğer bölümleri Canlandırma Belgeseller, Kadın ve LGBTİ+ Hikâyeleri, Konuk Ülke: Filistin, Tükettiğimiz Dünya ve Uluslararası Panorama başlıklarından oluşuyor.

Festivalin yan etkinlikler programı ise gündeme dair bir dizi buluşmaya vesile olacak: Kısa filmler eşliğinde Agit Özdemir’in “Bir Ekokırım Suçu Olarak Savaş” başlıklı söyleşisi, Mine Yıldırım’ın Özlem Güçlü moderatörlüğünde yapacağı “Kaybolan Yaşamlar, Kalan Kayıtlar: İstanbul’un Köpekleri Arşiv Sergisi Üzerine” başlıklı sunumu, “Bir Çiçekle Kazanmak: Mücadelenin Altıncı Yüzü: Vicdani Ret” konulu sunum, son dönemdeki sosyal hareketleri belgelemeye çalışan öğrencilerin katılacağı “Öğrenci Hareketleri: Eylemi Belgelemek, Belgeleme Eylemi” atölyesi, yeniden gündeme gelen Kanal İstanbul vesilesiyle İmre Azem’in moderatörlüğünde Ayşe Mücellâ Yapıcı, Pelin Pınar Giritlioğlu ve Tuğçe Tezer’in katılacağı “İstanbul’dan Hatay’a Planlama Neye Yarar? Deprem, Kanal ve Kamu Yararı” paneli, “Bağımsız Festivaller, Alternatif Olanaklar” başlıklı festival buluşması ve “Kuir Sinemada Kolektif Üretim Pratikleri, Temsil ve Yaratıcılık” konulu forum.

Documentarist’in her sene verdiği, Türkiye Panorama bölümüne seçilen ilk ve ikinci filmlerin aday olduğu Johan van der Keuken Yeni Yetenek Ödülü’nün bu seneki jürisinde Aslı Odman, Nagehan Uskan ve Sevgi Ortaç görev alıyor. İki yıl önce Kurgucular Dayanışması (KUDA) işbirliğiyle Documentarist kapsamında verilmeye başlanan Kurgu, Görüntü ve Ses Tasarımı Ödülleri jürisi ise Ahmet M. Öğüt, İdil Akkuş ve Orçun Özkılınç’tan oluşuyor. 

Festival bu sene de yurt dışından bir dizi konuk ağırlıyor. Hollanda’dan Ağaç No.7‘nin (Boom7, 2024) yönetmenleri Gabriela Forfota ve Marit Vreeswijk ile Kuir Kamp (Queer Camp, 2024) yönetmenleri Lucas van der Rhee ve Chris Westendorp, İsveç’ten Mormor‘un (2024) yönetmeni Lucien Easton, Litvanya’dan Bir Noel Ağacının Yaşamı ve Ölümü‘nün (Life and Death of a Christmas Tree, 2023) yönetmeni Arturas Jevdokimovas ve yapımcısı Ringailė Leščinskienė, Kosova’dan Lumbhardi Foundation film programı ve arşiv direktörü Bengi Muzbeg festivalde hazır bulunacak konuklar arasında.

Kanada, Hollanda, Brezilya ve İsveç Başkonsoloslukları, Litvanya Elçiliği, Macar Kültür Merkezi desteği, Kırkayak Kültür, Pera Müzesi, Fransız Enstitüsü, Aynalı Geçit ve Postane İstanbul işbirliğiyle gerçekleşen festivalin gösterim ve etkinlikleri Fransız Kültür Merkezi, Aynalı Geçit, Pera Müzesi, Eksi On Altı ve Postane İstanbul’da; kent gösterimleri ise Tütün Deposu, Eksi Bir, Karga Bar, İPA Kampüs Florya ve Parma Beyoğlu’nda gerçekleşecek.

Türkiye yapımı filmlerin ve tüm yan etkinliklerin ücretsiz olduğu festivalde diğer filmler için biletler mekan girişlerinde temin edilebilir. Gösterim çizelgesine buradan ulaşabilirsiniz.