Etel Adnan (1925 - 2021)

Lübnan asıllı şair, ressam, yazar, senarist ve entelektüel Etel Adnan, 96 yaşında, Paris’te hayatını kaybetti. Ölüm haberini kendisi gibi sanatçı olan partneri Simone Fattal duyurdu. Birçok farklı alanda üretimlerde bulunan Adnan’ın yağlı boya tablolar, duvar seramikleri, leporellolar (akordeon defter), dokuma halılar, desenler, baskılar ve videolar gibi kimi zaman yazıyı da içinde bulunduran farklı nitelikte işleri mevcut.

1925’te Beyrut’ta doğan Adnan; İzmirli Rum bir anne ve Şamlı Osmanlı subayı bir babanın çocuğuydu. Köklerinin çok dilli, çok dinli, çok kültürlü bir aile ve coğrafyada bulunmasının da etkisiyle yaşamı boyunca savaşlara, siyasal ve toplumsal olaylara duyarlı bir bakış açısı geliştirdi. 1949 sonbaharında Sorbonne Üniversitesi‘nde felsefe ve estetik öğrenimi görmek üzere Paris’e gitti. 1955’te California Berkeley Üniversitesi‘nde felsefe doktorasına başladı. 1957 yılında Harvard’a geçip bir sene sonra da okulu bıraktı. ABD’de çeşitli üniversitelerde sanat felsefesi dersleri verdiği 1958-1972’de akademisyen ve sanatçı Ann O’Hanlon ile yolları kesişti, onun yönlendirmesiyle resme başladı.

Leporello çalışmaları

1963’te San Francisco’daki Buena Vista Café’de Rick Barton ile tanıştı ve “leporello” olarak adlandırılan, akordeon şeklinde katlanmış sanatçı kitapları üretmeye başladı. İlk leporello çalışmasını Iraklı şair Bedr Şakir El Sayyab‘ın eserlerine dayanan bir Arapça metinle yaptı. Kısa süre sonra da dokuma sanatçısı Ida Grae’nin atölyelerine katılarak kilim dokumayı öğrenmeye; Tunus, Fas, Ürdün ve Lübnan’a seyahatleriyle sanatını geliştirmeye başladı. 1965’te Vietnam Savaşı’na karşı İngilizce şiirler yazdı, bu şiirler ABD ve Lübnan’daki çeşitli yayın organlarında yayımlandı.

Beyrut’a 1972’de döndü ve farklı gazetelerde kültür editörlüğü ve gazetecilik yaptı. Ressam ve heykeltraş Simone Fattal’le de bu dönemde tanıştı ve ortak atölyede çalışmaya başladı. Bir sene sonra ilk kişisel sergisini Lübnan’da açtı. Lübnan İç Savaşı başladığı sırada Fransızca L’Apocalypse Arabe (Arap Kıyameti) başlıklı uzun şiirini, Jocelyne Saab‘ın Beirut, Never Again filminin senaryosunu ve bir dönem yasaklı Sitt Marie-Rose romanını arka arkaya yazdı. Aynı dönemde Super 8 formatında filmler çekmeye başladı.

1984’te besteci Gavin Bryars‘la ilk defa bir araya geldi ve Marsilya’daki La Sainte Baume Manastırı’nda sahnelenen The CIVIL WarS adlı opera üzerinde çalıştılar. Sonraki yıl aynı operanın Robert Wilson’ın yönettiği, Lyon ve Bobigny’de sahnelenen versiyonunda Fransızca kısımları yazdı. 2005’te Jennine isimli şiiri Theodoros Terzopoulos tarafından sahneye uyarlandı ve yine onun rejisiyle Atina’daki Attis Tiyatrosu’nda sahnelendi.

Adnan’ın işleri müzelerin kalıcı koleksiyonları, bienal ve sanat etkinliklerinde

2012’de Simone Fattal’la Paris’e taşındılar. Sonraki yıllarda Carolyn Christov-Bakargiev küratörlüğünde dOCUMENTA 13, Mathaf-Arap Modern Sanat Müzesi, Whitney Bienali, Galleria Continua, İstanbul Bienali, Serpentine Galleries, Paul Klee Merkezi, San Francisco Modern Sanat Müzesi, Sursock Müzesi, LAM -Lille Métropole Musée d’art moderne, d’art contemporain et d’art brut, Villeneuve d’Ascq ve Pera Müzesi’nde işleri sergilendi. Sarah Riggs tarafından çevrilen Time adlı şiir kitabı, geçtiğimiz sene Kanada’nın Uluslararası Griffin Şiir Ödülü’ne layık görüldü.

Çevresindeki fiziksel dünyayı doğallıkla yorumlayan, izleyiciye derin bir keşif ve yorumlama alanı açan Adnan; çalışmalarında dünyayla kurduğu hassas ve dinamik ilişkiyi yansıtıyordu.