Tarihteki en büyük hesap hataları ve bir felaket sebebi olarak matematik

Takvimler 1995’i gösterdiğinde Pepsi, insanların puan toplayarak hediye kazanmalarına vesile olacak bir kampanya başlattı. 75 puana tişört, 175 puana güneş gözlüğü, 1450 puana deri ceket kazanabiliyordunuz. Kampanyayı duyuran reklam filmi, akılda kalması adına esprili bir vaatte de bulunmaktaydı: “Siz de 7 milyon Pepsi puanı toplarsanız, bir Harrier savaş uçağına sahip olabilirsiniz.”

Metni hazırlayan ajans, hesabını kitabını iyi yapmamıştı anlaşılan; zira 7 milyon puan devasa bir meblağ gibi gözükse de, John Leonard için ulaşılmaz değildi. 20 milyon dolar değerindeki bir uçağı 700 bin dolar karşılığında satın alabileceğini fark eden bu hırslı adam, gerekli puanları toplamayı başardı. Pepsi talebini reddedince, hukuk tarihine geçecek dava açıldı. Dünyanın en popüler içecek markalarından biri, basit bir hesap hatası yüzünden mahkemelik olmuştu.

Mundi Kitap bünyesince yayımlanan ve geçtiğimiz ay raflarda yerini alan Pi’si Pi’sine (Humble Pi: A Comedy of Maths Errors), bu inanılmaz öyküyle açılıyor. Gelmiş geçmiş en büyük hesap hataları alt başlığına sahip kitap, modern dünyada matematiğin yeri üzerine eğlenceli bir deneyime davet etmekte. Matt Parker’ın kaleme aldığı metni, Türkçe’ye Alain Matalon kazandırmış.

“Gerçek hayatta ne işimize yarayacak?” diye soranlara

“Bir köprü neden durduk yere yalpalar? Milyarlarca dolar nasıl buhar olup uçar? 90’ların hit parçası “I’ve Got The Power” dinleyerek dans edenler bir binayı nasıl beşik gibi sallayabilir?” gibi sorulardan harekete geçen çalışma; çok basit bir matematik hatasının gözden kaçıp, korkunç sonuçlara yol açabileceğini söylüyor ve hem tarihten, hem de günümüzden çeşitli örneklerle tezini destekliyor. Çalışmanın özneleri arasında internet, seçimler, sokak tabelaları, uzay araştırmaları, piyangolar, Roma İmparatorluğu, olimpiyat takımları ve daha birçok konu bulunmakta.

Matt Parker, insanların sayıları nasıl da lineer olarak algıladığını göz önüne sererken, konu matematik olunca içgüdülerimize güvenmememiz gerektiğinin altını çiziyor. YouTube dehlizlerinde kaybolmayı sevenler için bu isim tanıdık gelebilir. 700 binden fazla abonesi bulunan Stand-up Maths kanalının sahibi olan Avustralyalı yazar; aynı zamanda komedyen, televizyoncu ve eski bir matematik öğretmeni. The Guardian’da yazıları yayımlanıyor, Discovery Science’da Outrageous Acts of Science isimli bir programın sunuculuğunu yapıyor. İkinci eseri Humble Pi, Sunday Times çok satanlar listesine giren ilk matematik kitabı olmuştu.

Yazı: Merdan Çaba Geçer