5. İstanbul Tasarım Bienali katılımcıları yanıtlıyor: Soraia Gomes Teixeira

5. İstanbul Tasarım Bienali’nin Yeni Yurttaşlık Ritüelleri seçkisi kapsamındaki Kamusal Terapi Araçları; Portekizli sanatçı Soraia Gomes Teixeira’nın, bedenlerimizle bir araya gelebilmek konusunda güvenimizi geri kazanmamız ve pandeminin bizi mecbur bıraktığı fiziksel mesafe ile mücadele etmemiz için tasarladığı aygıtlardan oluşuyor.

Teixeira’nın tasarımı, kamusal ve özel alanlar arasındaki bir araya gelmeler için yeni bir düzenleme önerirken, bir yandan da fiziksel karşılaşmaların eksik kaldığı sanal deneyimlerin yükselişe geçmesi sonucunda insan ilişkilerindeki parçalanmanın hızlanması üzerinde duruyor. Dijital dünyayda elle tutulabilirlik ve dokunmanın imkânsızlığına dair sorulara, Kamusal Terapi Araçları’nın verdiği karşılığı; artırılmış gerçeklik aracılığıyla, buradaki QR kodu taratarak deneyimlemek mümkün.

İstanbul’un dört bir yanına konumlanmış Yeni Yurttaşlık Ritüelleri projeleri, Mayıs 2021’e kadar çeşitli dijital platformlar aracılığıyla atölyelere ve konuşmalara konu olacak. Çalışmalara dair detayların yer aldığı sesli anlatımlara da, GooglePlay ve AppStore’dan indirebileceğiniz İKSV Sesli Rehber uygulamasından ulaşılabilir. 

Soraia Gomes Teixeira, hattın diğer ucunda.

Röportaj: İpek Temizkan

Empati senin için ne anlam ifade ediyor?

Empati tanımlaması çok zor bir kelime. Benim için empati; duyguları, hisleri içine katan ve sadece gözlemlemek, konuşmak dokunmak gibi eylemlerle anlaşılabilecek bir dil gibi.

Bienal temasını, empati sözcüğünün kökenleri üzerine kuruyor. Empatiyi bugün sen yeniden tanımlayacak olsan, kelimeyi daha önce hiç duymayan birine neler söylerdin?

Bugün empatiden eskiye kıyasla daha da uzaklaşıldığını söyleyebilirim. Merkezinde tüketim ve rekabet olan dünyanın, bizi birbirimize ve evrene değer vermemizi yani empati kurmamızı sağlayan düzenden kopardığını düşünüyorum.

“Empatinin bir araya getirdikleri” dediğimizde aklında canlananı bizim için çiziktirebilir misin?

“Empatinin bir araya getirdikleri” ifadesinin bana düşündürdüğü şey, insanlığı kendisi ve onu çevreleyen her şey ile birlikte tam bir uyum içinde görebilme fikri. Bana geleceği dört gözle bekleten, epey ütopik bir fikir yani.

“Empati, insan varlığı boyunca farklı dönemlerde uygulanan kötü politikalarla yok edildi.” 

Pandemiyle birlikte ilk defa bu kadar global ölçekte imkânsızlıklar söz konusu. Bu perspektifte sence toplumda empati algısı nasıl değişti? 

Toplumsal eşitsizliklerin artması, tüketim çılgınlığı, sonu gelmeyen rekabet ortamı ve tüm bunların bir araya gelip bizi götürdüğü muazzam yıkımla birlikte, empati fikrinin değiştiğini düşünüyorum. Empati, insan varlığı boyunca farklı dönemlerde uygulanan kötü politikalarla yok edildi. Bugün önümüzde yıllarca süren kötü müdahalelerin ve politikaların bir ürünü var. Yani COVID-19 aslında sadece insanların dünyayı nasıl kullandığının bir sonucu.

Üretim yapmak için motivasyonların neler?

Bence hepimiz çalışıp üretiyoruz çünkü içinde bulunduğumuz sisteme rağmen, dünyayı değiştirmenin ve geleceği iyi bir yer yapmanın mümkün olduğuna inanıyoruz. Ben inandığım sürece çalışıyorum ve üretiyorum. Tüm bunları romantik olduğumdan değil, gerçekten iyi ve ilerleyen bir geleceğin mümkün olduğuna ve tasarımın bu geleceği inşa etmek için harika bir araç olduğunu düşündüğümden söylüyorum.

Pandemi döneminde üretim yapmak nasıl bir deneyimdi/deneyim?

Oldukça zordu, ama aslında bu şartlar bana tasarımın doğrudan ve aktif olarak, insanlara ve çevresel kararlara fayda sağlayan bir üretim olduğunu anladığım ortamı yarattı diyebilirim.

Evde kalmak, üretimlerin üzerine yeniden düşündürdü mü?

Hayır, hiç düşündürmedi. İşlerim karantinada olmaktan etkilenmedi çünkü aslında bu evde kalma durumunun geçici olduğunu düşünüyorum. Toplumlar ancak evin dışında inşa edilebilir dolayısıyla da sonsuza kadar evde kalmamız söz konusu değil. Kısacası “Evde kalmak” geçici, önemli ama geçici bir süreç.

Çevrimiçi kültür sanat etkinliklerini (festivalleri, söyleşileri, konserleri) nasıl değerlendiriyorsun?

Sanırım şimdilik şartlar kültür sanat etkinlikleri için sadece birkaç alternatife el veriyor. Toplum ne dışarıda olmak için alması gereken sorumluluklara hazır ne de donanımlı. Yani herkesin güvenliğini sağlayacak şartlar hazır değil. Bu yüzden şimdilik etkinliklerin ertelenmesinin ya da çevrimiçi yapılmasının en iyi yol olduğunu düşünüyorum. Ama söylediğim gibi, benim için, tüm bunlar geçici. İnsanlığın dokunmaya ve havaya ihtiyacı var, sonsuza kadar ekran karşısında kalmayacağız.

Bir “yeni normal”in var mı?

Şu an yaşadıklarımızın geçici olduğunu düşünüyorum. Yakın bir gelecekte yeni ama ne maskeli ne de mesafeli bir normalimiz olacağına inanıyorum.

“Pandemiden sonraki sana” şimdiden söylemek istediklerin var mı?

Elbette kendime söylemem gereken bir şey var, o da topluma karşı aktif sorumluluklar alan bir insan olmamak için bir daha asla geçerli bir sebep olmayacağı.