Oscar Ödülleri’nde ırk, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim çeşitliliği ve kapsayıcılığı adına tarihî kararlar
Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi, kısaca AMPAS; sinema endüstrisinden başarılı sanatçı, film yapımcıları ve yöneticileri kapsayan, 10 binden fazla kişiden oluşan küresel bir topluluk. 1927’den bu yana Akademi Ödülleri’ni, diğer adıyla Oscar Ödülleri’ni dağıtmakta olan kurum, uzun yıllardır hem çoğu üyesinin beyaz ve erkek olması; hem de ödüllendirdiği/aday gösterdiği filmlerin ırk, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim gibi çeşitlilik sağlayan unsurlardan yoksun olmasıyla eleştirilerin odağında yer almaktaydı.
Özellikle 2016’da gerçekleştirilen 88. Akademi Ödülleri’nin ardından bu itirazların sesi daha çok yükselmeye, töreni boykot eden sanatçı ve sinemaseverlerin sayısı görmezden gelinemeyecek biçimde artmaya başladı. Aynı sene tüm dünyadan sosyal medya kullanıcıları, oyunculuk dallarında adaylık kazanan 20 sanatçının da beyaz olmasına dikkat çekti; #OscarsSoWhite (Oscar çok beyaz) etiketiyle durumu protesto etti. Bahsi geçen törenin sunucusu olan aktör Chris Rock, açılış konuşmasındaki “Beyaz insanların ödül töreni olarak da bildiğiniz merasim başladı” ifadesiyle büyük alkış almıştı.
Neyse ki bu tepkiler Akademi’de bir değişim dalgası oluşmasına vesile oldu; özellikle -Siyah bir kadın yönetici olan- eski Akademi başkanı Cheryl Boone Isaacs’in kişisel çabaları, olumlu adımlar atılmasında büyük rol oynadı. Akademi’ye son yıllarda davet edilen üyelerin birçoğunun ırk, toplumsal cinsiyet, cinsel yönelim çeşitliliğine sahip uluslararası isimler olması, normal şartlarda muhtemelen kazanamayacak Moonlight, Parasite gibi kimi başarılı yapımların hak ettikleri En İyi Film heykelciğine kavuşmalarını sağladı.
Ne var ki talep edilen köklü değişim hâlâ tam anlamıyla sağlanmış değil, açıkçası bunun tek sebebi Akademi de değil. Sorunun temelinde Hollywood sinema endüstrisinin çeşitliliğe geçit vermeyen, riskten uzak ticari anlayışı var. Süregelen bu durumu değiştirmekte kararlı olan AMPAS, sinemaya giden seyircilerin çeşitliliğini daha iyi yansıtmak ve ekranda/ekran dışında eşit bir temsili teşvik etmek için, “Academy Aperture 2025” isimli yeni bir girişimde bulunduğunu açıkladı.
Akademi Başkanı David Rubin ve Akademi CEO’su Dawn Hudson, yeni alınan temsil ve kapsama standartlarına istinaden, En İyi Film kategorisine girecek yapımlar için kimi temel şartları duyurdu. Karara göre bu kategoride yarışmak isteyen bir filmin değerlendirilmeye alınabilmesi için, belirlenen dört temel maddeden en az iki tanesini karşılaması gerekiyor. İlk maddenin adı “Ekranda Temsil, Temalar ve Anlatıcılar” olarak geçiyor. İlk şartı ise, başrol veya önemli yardımcı oyunculardan en azından birinin, yeterince temsil edilmeyen bir ırksal veya etnik gruptan olması. İkinci şart, oyuncu kadrosunun en az yüzde 30’unun farklı ırk, cinsiyet, cinsel yönelimlerden veya engelli bireylerden oluşması. Üçüncü şart ise filmin ana öyküsü, teması veya anlatısının, yeterli temsili olmayan bu kitleler üzerine odaklanması…
İkinci maddenin ismi “Yaratıcı Liderlik ve Proje Ekibi”. Görüntü, müzik, kostüm, reji, kurgu, saç, makyaj, prodüksiyon tasarımı, yapım, set dekorasyonu, ses, casting veya yazar ekibinin en az ikisinin yöneticilerinin çeşitlilik sahibi isimler olması isteniyor. Üçüncü madde “Sektör Erişimi ve Fırsatları” olarak geçiyor. Stüdyoların hem stajyer hem de yeni eleman seçiminde yine farklı ırk, cinsiyet, cinsel yönelime sahip veya engelli bireylere şans vermesi talep ediliyor. Son madde ise “Kitle Geliştirme” olarak adlandırılmış. Film şirketlerinin pazarlama, tanıtım, dağıtım ekiplerinde yeterince temsil edilmeyen gruplardan en az iki kişinin yönetici konumunda olması istenmekte.
Elbette hem sinema endüstrisinde hem de sosyal medyada, adaylık şartlarındaki taleplerin oldukça sıkı olduğunu düşünen kimi çatlak sesler yükseliyor. Yapılan araştırmalara göre görünen o ki, 1980’lerden beri neredeyse her En İyi Film adayı film, yukarıdaki maddelerden en az ikisini sağlamakta. Bu istatistiğe göre kararın bir dayatma olmadığı; Akademi’nin sektördeki uzun süreli, temel bir değişim için katalizör görevi görme niyetinde olduğu, açık ve net olarak görülüyor.
Yazı: Merdan Çaba Geçer
