Vikipedi’de kadın ve azınlık gruplardan bilim insanlarının biyografileri nasıl ve neden siliniyor?
Vikipedi’nin son günlerde önemli başarılara imza atan kadın bilim insanlarının biyografilerini silmesi büyük bir tartışma konusu yarattı. Tartışmanın ötesinde yatan sebeplerse oldukça çarpıcı fakat ne yazık ki şaşırtıcı değil.
Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı’nda çalışmalarını yürüten kimyacı Clarice Phelps, süperağır elementlerden biri olan Tenesini keşfeden gruptaki ilk Afro-Amerikan bilim insanı. Böylesine önemli bir keşifte yer alan birinin elbette bir Vikipedi sayfası olacak. Ancak Vikipedi editörleri, Phelps’in sitede yer almasının uygun olmadığını ileri sürerek toplamda üç kez sayfasını silmiş bulunmaktalar. Peki ya neden?
Bu soruya cevap ararken ortaya hiç memnun olmadığımız sonuçlar çıkıyor. Öncelikle şundan bahsetmek gerek ki Clarice Phelps, son günlerde Vikipedi’de sayfası silinen veya silinmek üzere incelemeye alınmış ilk kadın bilim insanı değil. Geçtiğimiz günlerde astrofizikçi Sarah Tuttle da Twitter hesabından Vikipedi sayfasının silinip durduğunu beyan etmişti.
Bunlar son vukuatlardan yalnızca ikisi. İstatistiklere göre kadın bilim insanlarının sayfaları editörlerce daha fazla incelemeye alınıyor. Örneğin 2009-2015 yılları arasında kadın bilim insanlarına ait sayfaların yüzde 3,5 ila 4’ü incelemeye alınmışken bu oran erkek bilim insanlarının sayfaları için yüzde 2,5 ila 3’e düşüyor. Üstüne üstlük, bilim insanlarının biyografileri, cinsiyet bazında yüzdeye vurulduğunda bunların yalnızca yüzde 16’sının kadınlara ait olduğu ortaya çıkıyor. Diğer bir deyişle, kadın ve erkeklerin biyografi sayıları arasında büyük bir uçurum var. Şunu da eklemek gerek, Vikipedi’nin uyguladığı ayrımcılık elbette (!) kadın bilim insanlarına mahsus değil. LGBTİ+, siyahi veya diğer etnik azınlıklardan bilim insanlarının sayfaları da bu ayrımcılıktan nasibini alıyor.
Bu kabahatten sorumlu tutulması gereken ilk kişiler elbette sayfanın ataerkil zihniyeti benimser görünen yöneticileri ve editörleri. Ne ilginç ki çalışanlar arasında da cinsiyet dağılımı açısından ciddi düzeyde tatsız bir oran var: Vikipedi’nin 10 editöründen yalnızca 1’i kadın. Yine de sorunu yalnızca Vikipedi’de aramamalıyız çünkü Vikipedi’nin ayrımcılığı, akademide ve toplumda kök salmış eşitsizliğin budak vermiş hali. Dolayısıyla bu noktada kadınların ve azınlıkların akademide nelere maruz kaldığını, ana akım medyada ne kadar yer bulabildiklerini düşünmek gerek. Örneğin Phelps’in başarısından ana akım medyada bahsedilmemesi ile Vikipedi’nin onu ciddiye almaması arasında doğrudan bir ilişki olduğunu söyleyebiliriz.
Bu ayrımcılıklara ilişkin olumlu gelişmeler de olmuyor değil. Sitenin editörlerinden Roger Bamkin ve Rosie Stephenson-Goodknight, Vikipedi’deki kadın biyografilerini arttırmak amacıyla Women in Red adlı bir projeye girişmişler ve proje biyografilerin oranını yüzde 15’ten yüzde 18’e çıkarmakta başarı sağlamış. Dileriz bu yönde yapılan çalışmalar bununla da sınırlı kalmaz.
(Yazı: Merve Coşkun)
