Günbegün Spotify krizi

2022’nin ilk günleri itibariyle müzik gündemini bolca meşgul eden Spotify krizine dair satır başlarını kronolojik olarak derledik. Yakın zamanda bitmeyecek gibi görünen tartışmaları bu başlık altında güncellemeye devam edeceğiz.

10 Ocak – Doktorlar, bilim insanları ve eğitimcilerden oluşan 270 kişilik bir ekip, Spotify’a bir açık mektup yazarak platformdan, yanlış bilgiler barındıran podcast içeriklerine yönelik bir tedbir politikası geliştirmesi talebinde bulundu. 

Sebebi, Joe Rogan Experience podcastinin, kimi COVID-19 aşılarının ardındaki mRNA teknolojisiyle ilgili erken araştırmalarda çalışan ancak şimdi tedavileri eleştiren bir virolog olan Dr. Robert Malone’un konuk olduğu bölümünde, komplo teorileri ve gerçekliği olmayan bilgilerin yaygınlaştırılmasıydı. Joe Rogan, bir anti-parazit ilacını COVID-19 virüsüne çare olarak lanse ettiği için de eleştirilmişti.

24 Ocak – Duruma itiraz edenlerden biri de Neil Young oldu. Kişisel web sitesi üzerinden plak şirketi ve menajerlerine hitaben yayımladığı mektubunda, “Para için yalanlar satılıyor.” dedi müzisyen. Ardından, “Ya Joe Rogan’a sahip olabilirler ya da Neil Young’a. İkisi birden olmaz.” sözleriyle streaming gelirinin yüzde 60’ından feragat ederek tüm kataloğunu platformdan kaldırmaya karar verdiğini açıkladı.

Neil Young 1955’te, çocuk felci aşısının kullanıma sunulmasından dört yıl önce enfeksiyonu kapıp iyileşmiş biri. Teşhisin konduğu ânın ilk büyük travması olduğunu ve diğer çocukların kendisine yaklaştırılmadığı günleri hiç unutmamış. Konuyla ilgili hassasiyetinin en güçlü nedenlerinden biri de bu. Aralık 2021’de Rolling Stone’a verdiği röportajda da, “Kimsenin canını tehlikeye atmak istemiyorum” demiş, turnelere geri dönmek için bekleyeceğini açıklamıştı.

26 Ocak  – Spotify cephesinden ilk aksiyon geldi. Dinleyicilerin güvenliği ve içerik oluşturucuların özgürlüğü arasında denge kurmakla ilgili büyük bir sorumluluk taşıdıklarını söylediler; geri dönmesini umarak Young’ın talebini kabul edip arşivini kaldırdılar. Fakat en çok dinlenen podcastlerinin sahibi olan Joe Rogan’dan vazgeçmediler.

27 Ocak  – Tartışmalar, Twitter’da trend olan #cancelspotify başlığı altında devam etti. Young’ı destekleyenlerden bazıları Rogan’a katılmanın; kârı, müzik ve etiğin üzerinde tutmak anlamına geldiğini savunarak, Spotify aboneliklerini sonlandırdıklarını açıkladı.

Apple Music, TIDAL, Deezer ve Qobuz platformları kullanıcılarına, Neil Young’ın müziğini hâlâ servis etmekte olduklarını hatırlatırken David Crosby, Damon Krukowski, Sad13 gibi müzisyenlerle birlikte pek çok plak şirketi de kampanyaya destek verdi. Elbette karşıt görüşler de vardı. Örneğin Disturbed solisti David Draiman, Joe Rogan’la aynı fikirde olmasa bile ifade özgürlüğüne alan açtığı için Spotify’ı alkışladığını söyleyenlerdendi.

28 Ocak – Neil Young yeni bir mektup yayımlayarak Spotify’ın, servis ettiği kayıtların kalitesini düşürdüğünü iddia etti. “Spotify’ı destekliyorsanız, bir sanat formunu yok ediyorsunuz.” sözleriyle, dinleyicilerini diğer platformlara yönlendirdi. 

60’lardan bu yana Neil Young’la yolları birçok kez kesişen Kanadalı müzisyen Joni Mitchell da isyan bayrağını çekti. Young’la dayanışma içinde olduğunu vurgulayan bir mektup kaleme alan Mitchell, “Sorumsuz insanlar, başkalarının hayatına mal olan yalanlar yayıyor.” dediği metninde, tıpkı Neil Young gibi kendisinin de tüm kataloğunu platformdan kaldırmak istediğini bildirdi.

29 Ocak – Sıra, solo işleri dışında E Street Band ve Neil Young ile bolca ortaklık etmiş Crazy Horse gibi gruplarda da yer alan Nils Lofgren’e geldi. Eşi Amy Lofgren’le birlikte yazdığı bir mesaj aracılığıyla boykota katıldı müzisyen.

Neil Young ise bir Twitter paylaşımıyla, Spotify’dan çekilmesinin ardından takipçilerine, “yeni bir dinleyici” olmaları durumunda Amazon Music’e dört ay boyunca ücretsiz abone olma fırsatı sundu. Bir de kayıtlarını yüksek kalitede yayınladıkları için Apple Music ve Qobuz’a teşekkür etti.

30 Ocak – Yeniden Spotify’a dönüyoruz. Şirket, hasarı telafi etmek adına podcast yayınları için bir COVID-19 merkezi kurmaya ve hizmetlerine “içerik danışmanlığı”nı eklemeye karar verdi. CEO Daniel Ek yaptığı açıklamada, “yanlış bilgiyle mücadeleye yönelik yeni çabanın önümüzdeki günlerde başlayacağı”nı söyleyerek konu hakkında ne kadar hazırlıklı ve farkındalık sahibi olduklarına dair akıllarda soru işaretleri oluşturdu.

Amerikalı rock grubu Weezer’ın lideri River Cuomo’dan oldukça enteresan bir hamle geldi. 1976’dan bu yana ürettiği tüm demoları her biri dokuz dolar bedelindeki 12 paket hâlinde dinlemeye açan bir uygulama geliştiren müzisyen, attığı tweette Spotify’dan sıkılanları “Weezify”a çağırsa da grubunun kataloğunu platformdan kaldırmak için herhangi bir girişimde bulunmadı.

31 Ocak – Joe Rogan Instagram’dan seslendi. “Yanlış bilgi” iddialarına itiraz etti; Neil Young ve Joni Mitchell için de “Böyle hissettikleri için çok üzgünüm.” dedi. Farklı görüşleri olan daha fazla uzmanla konuşma fikrine açık olduğunu belirtirken, destekleyici tavrı için Spotify’a teşekkür etti.

1 Şubat – Grammy ödüllü R&B / soul müzisyeni India.Arie, kişisel Instagram hesabı üzerinden paylaştığı bir gönderide, “Müziğimi ve podcast’imi Spotify’dan almaya karar verdim. Neil Young, içinden geçmem gereken bir kapı açtı. İfade özgürlüğüne inanıyorum. Yine de Joe Rogan’ı COVID röportajlarından başka nedenlerle sorunlu buluyorum.” diyerek programcının ırkçı söylemlerine atıfta bulundu. 

Arie’nin hedefinde, Rogan’ın 25 Ocak 2021’de klinik psikolog Jordan Peterson ile sohbeti esnasında sarf ettiği şu sözler vardı: “Bütün gün kıyafet giymeyip tüm bu melanini kendilerini güneşten korumak için geliştirdikleri en karanlık yerden, yüzde yüz Afrikalı gibi biriyle konuşmuyorsanız Siyah terimi bile tuhaf. Kelimenin tam anlamıyla benim rengim olan insanlar için kullandığınızda, çok garip oluyor.”

90’lara kült mertebesine ulaşmış üç albüm bıraktıktan sonra 1997’de dağılan; 2014’te ise yeniden bir araya gelen alternatif rock grubu Failure’dan da bir açık mektup geldi. Joe Rogan ekseninde dönen tartışmalar, onlar için bardağı taşıran son damla oldu. Spotify’la ilgili, “En başından beri müzisyenler için bir aldatmacaydı. Kendisinden önce gelen büyük plak şirketi modeli geleneğini aynen takip ediyor.” diyen grup, tüm kataloğunu platformdan kaldıracağını açıkladı; albümlerinin kayıpsız dijital versiyonlarını dinlemek veya edinmek isteyenleri Bandcamp sayfalarına davet etti ve diğer müzisyenleri cesaretlendirmeye yönelik bir çağrıda bulundu.

Neil Young’ın eski grup arkadaşı Graham Nash ise, “Joe Rogan’ın Spotify’da yaydığı COVID dezenformasyonunu duyduktan sonra arkadaşım Neil Young’a tamamen katılıyorum, onu destekliyorum ve solo kayıtlarımın servisten kaldırılmasını talep ediyorum.” sözleriyle protestolara dâhil oldu.

2 Şubat – Graham Nash’in hemen ardından Crosby, Stills, Nash & Young’ın geri kalanı, yani David Crosby ve Stephen Stills’ten de ses çıktı. Twitter paylaşımlarına göre ekip, alternatif bakış açılarına değer vermekle beraber ticari kaygıların, ölümcül sonuçlar doğurabilecek bir durumun önüne geçmesinden duydukları rahatsızlıktan dolayı “gerçek” bir adım atılıncaya kadar müziklerini platformdan çekmek istediklerini duyurdu.

İngiliz komedyen Stewart Lee, davranışının Spotify için finansal bir fark yaratmayacağının tamamen farkında olduğunu belirterek, yanlış bilgileri dolaşıma sokmanın cezasız kalışına tepki göstermek amacıyla, stand-up albümlerini platformdan kaldırdı. 

3 Şubat – Yazar Roxane Gay, The New York Times için kaleme aldığı makalede ifade özgürlüğü tartışmalarına cevaben, sansür ve küratörlük arasındaki farka dikkat çekerek “The Roxane Gay Agenda” adlı podcast serisinin artık Spotify’da yer almayacağını açıkladı.

Daniel Ek, yaşananların Spotify’ı uzun vadede nasıl etkileyeceğini bilmek için henüz çok erken olduğunu söyledi. Tartışmalar başladığından beri şirketin hisselerinin yüzde 10’dan fazla düştüğü ve yalnızca 30 Ocak’ta, platformun piyasa değerinde 2 milyar dolardan fazla kayıp olduğu bildirildi.

4 Şubat – India.Arie bu kez de, “Boykot” başlığı altında topladığı Instagram hikâyelerinde Joe Rogan’ın, programında defalarca z-kelimesini kullandığını gösteren klipler yayınladı. Görüntüler arasında Rogan’ın, Siyah insanların etrafında olmayı Maymunlar Cehennemi (Planet of the Apes) ile karşılaştırdığı bir bölüm de var. 

5 Şubat – Spotify, Joe Rogan Experience‘ın pandemi öncesinde yayımlanmış 100’den fazla bölümünü, herhangi bir gerekçe belirtmeden kaldırdı.

Joe Rogan’dan yeni bir Instagram paylaşımı geldi. Kliplerde geçen konuşmalarının, bağlamından koparıldığına ve ırkçı olmadığına inansa da “Bana bile korkunç görünüyor.” sözleriyle özür diledi.

Forrester Research tarafından yapılan bir tüketici anketi, Spotify kullanıcılarının yüzde 19’unun, aboneliklerini iptal ettiğini veya yakın gelecekte bunu planladığını ortaya koydu.

6 Şubat – The Hollywood Reporter, CEO Daniel Ek’in şirket personeline gönderdiği mektuba ulaştı. Ek’in görüşleri şöyle: “Joe’nun söylediklerini şiddetle kınıyor ve platformumuzdan, geçmiş bölümleri kaldırma kararına katılıyorum ancak bazılarının daha fazlasını isteyeceğini anlıyorum. Bir noktayı açıklığa kavuşturmak istiyorum: Çözümün Joe’yu susturmak olduğuna inanmıyorum. İçeriğin etrafında net çizgiler olmalı ve bunlar aşıldığında harekete geçmeliyiz ancak sesleri susturmak kaygan bir zemindir.”

7 Şubat – Neil Young kişisel web sitesinde bir mesaj daha yayımladı. Spotify çalışanlarına seslenen müzisyen, büyük sorunun Joe Rogan değil Daniel Ek olduğuna dikkat çekerek, “Ruhunuzu yemeden önce oradan çıkın. Ek tarafından belirtilen tek hedef sayılarla ilgili; sanatla, yaratıcılıkla ilgisi yok.” dedi.

ABD eski başkanı Donald Trump, Joe Rogan’ın tarafını seçti. Tartışmaların odağındaki yayıncının artık özür dilemeyi bırakması gerektiğini düşünen Trump, “Üzgün ​​olduğunu kaç şekilde söyleyebilirsin? Joe, çok iyi yaptığın bu işe devam et; seni zayıf ve korkmuş göstermelerine izin verme.” dedi. 

Kendisini YouTube’a alternatif olarak öneren Kanadalı video paylaşım platformu Rumble’ın CEO’su Chris Pavlovski bir tweet aracılığıyla, podcastini Rumble’a taşıması için Joe Rogan’a 100 milyon dolar teklif etti.

8 Şubat – Joe Rogan, Austin, Texas’ta gerçekleşen stand-up gösterisinden sonra yapılan soru-cevap bölümünde, Rumble’ın teklifini kabul etmeyeceğini şu sözlerle açıkladı: “Hayır, Spotify benimle birlikte direndi, açıklanamaz bir şekilde. Bakalım daha neler olacak?”

9 Şubat – Analiz şirketi SimilarWeb, elde ettiği verilere göre Joe Rogan tartışmalarına saplanıp kalan Spotify’ın iptal sayfasına giden trafikte, 17-24 Ocak haftalarının kıyaslamasına göre yüzde 196 artış olduğunu bildirdi.

12 Şubat – Boykot destekçilerinden India.Arie’nin diskografisinin 2015 ve öncesini kapsayan bölümüne Spotify üzerinden hâlâ ulaşılabiliyor. Rolling Stone’a verdiği röportajda bunu, çalıştığı iki etiketten biriyle yaşadığı anlaşmazlığa dayandırdı müzisyen. Kataloğunu platformdan kaldırmak istemesi üzerine güncel plak şirketi BMG’nin kendisine hemen olumlu geri dönüş yaptığını fakat ilk beş projesini birlikte hayata geçirdiği Universal Motown’dan net bir “hayır” tepkisi aldığını, yine de bir çözüme ulaşabilmek amacıyla görüşmelerini sürdürdüğünü söyledi.

13 Şubat –  Spotify bu kez de podcast değil müzik arşiviyle gündemde. Platform bu hafta sonu, halk sağlığına tehdit oluşturabilecek şarkılardan birkaçını sildi. The Guardian’ın haberine göre ise COVID-19’un sahte olduğunu iddia eden, aşıları “zehir” olarak tanımlayan ve türlü komplo teorilerini seslendiren bazı parçalar hâlâ, içerik öneri motoru tarafından oluşturulan çalma listelerinde Spotify kullanıcılarına tanıtılmaya devam ediyor.

14 Şubat – Neil Young, web sitesi üzerinden bir mektup daha paylaşarak, kişisel müzik yayınlarının en yaygın COVID-19 aşısı BioNTech’in ortak üreticisi Pfizer tarafından denetlendiği hakkında gelişen komplo teorisini çürüttü.

Yazı: Cem Kayıran, İlayda Güler