Marjinlerden*: Jane “in Vain” Winkelman

1949’da Long Island’da doğan Jane Winkelman, yaşamı boyunca evsizlikle mücadele ediyor. Çizimle ilgilenmeye San Francisco Tenderloin’de geçirdiği günlerde başlıyor. Tenderloin, Winkelman’ı ve yaşamı boyunca çektiği sıkıntıları anlamak için kilit bir role sahip. Çünkü burası Amerikan rüyasının çöktüğü, âdeta kâbusa dönüştüğü bir yer. 

Jane Winkelman, evsizlik oranıyla zirveyi zorlayan Tenderloin’da sistem tarafından zorlu bir hayat sürmek durumunda bırakılanlardan biri. Winkelman’ın canlı renkli çalışmalarıyla ilk karşılaşma kısa süreli bir yanılgı yaratabilir. Ama ardından sert eleştirilerin, hayatın karanlık gerçeklerinin ortaya konduğu bir tür yakarış olduklarını anlıyoruz. 

Varoluşunun ağırlığını; sistemin, toplumun ve kendisinin açmazlarını ortaya koyan çizimlerini Jane “in Vain” Winkelman imzası ile mühürlüyor. Kapitalizmin göbeğinde hayatta kalmaya çalışan bir evsiz olarak, kapitalizm tarafından tanımlanan üretkenlik, başarı, bağımsızlık, normal, ruh sağlığı gibi kavramları resimlerinde işliyor.

Çizimlerinde kadın karakterler başı çekiyor. Kadınların üstlenmek durumunda bırakıldığı rollere ve kadınlara karşı süregelmiş bakışa incelikli eleştiriler getiriyor. Kadınlar, kimi zaman bir resmin arka planında yer alsa da bu kadınların önemini azaltmanın ya da onlara boşluk doldurma rolü atamanın çok ötesinde; Winkelman’ın eleştirisinin zekice bir kurgusu olarak karşımıza çıkıyor. 

Çalışmaları Hieronymus Bosch gibi geçmişten ustalarla anılıyor. Bosch’un kıyamet gününü betimleyen acı ve yıkım dolu çizimleri, Winkelman’ın çağdaş anlatımında karşılık buluyor. Çağdaş dünyanın çığlığını yakalamayı başarıyor.

Son günlerini Tenderloin’da bir tür evsizler yurdu olan Single Room Occupancy Hotels’ta küçük bir odanın içinde geçiriyor. Ağır depresyonla ve hayatın beraberinde getirdiği boğucu yüklerle mücadelesi burada son buluyor.

*“Marjinlerden” serisinde; sanat kültürü, endüstrisi ve kurumlarının dışında kalmış, çoğunlukla kişilerin resmi bir eğitime dayanmadan kendi kendine öğreterek yarattığı çalışmalardan oluşan sanat alanının nev-i şahsına münhasır isimlerini ağırlıyoruz.

Yazı: Biçem Kaya