İstanbul ve Tel Aviv’de pazar gezintisi
Kökeni Farsça bazaar kelimesine dayanan “pazar” Türkçede, satıcıların belirli günlerde ürünlerini sergilediği; direk, halat ve brandalarla oluşturulmuş hafif mimari yapılar aracılığıyla kurulup kaldırılan geçici alışveriş mekânlarına verilen bir isim. Arapça souk sözcüğünden gelen İbranice “shuk” ise türlü tezgâh ve stantlarla sokaklara yayılan, sabit satış alanları için kullanılıyor. Ticaret çatısı altında birleşseler de bu yerler aslında, topluma ve kültüre dair çok daha fazla şey söylüyor.
Sosyal karşılaşma alanları, kültürel müzakerelere zemin oluşturan buluşma noktaları ya da yeni iş birlikleri geliştirmek için birer merkez olarak da tarif edilebilecek pazar ve shuklar topluma, tarihsel ve demografik hafızasını canlandırma, çoğulculuğunu yeniden fark etme ve çeşitliliğini kavrama fırsatı da veren oldukça değerli yerler. Öte yandan, bulundukları kentlerin dokularında meydana gelen önlenemez değişiklikleri analiz etmek için de eşsiz birer keşif mekânı işlevi görüyorlar.
İki kentin kültürel yaşamından sahneler
Pazar // Shuk, Ladies on Records küratöryel girişiminin ve Eat Music with Culture projesinin kurucusu, Polonya kökenli, İstanbul merkezli kültür antropoloğu Kornelia Binicewicz ile işlerinde çağdaş küresel toplumun çatışmalarına odaklanan, İstanbul’da yaşayan İtalyan belgesel fotoğrafçı ve film yapımcısı Italo Rondinella’nın güç birliğinden ortaya çıkmış. İdari yapımcısı ise 2018 – 2022’de İstanbul’da İsrail Kültür Ataşesi olarak görev alan Elazar Zinvel. Ocak 2022’de, İstanbul’un pazarlarına yapılan gezilerle başlayan süreç birkaç ay sonra Tel Aviv’e taşınmış. Tüm bu araştırmaların çıktısı olan kitap, okuyucuları İstanbul ve Tel Aviv’in pazar yerlerine doğru yolculuğa çıkaran yazılı ve görsel anlatıları bir araya getiriyor. Diğer bir deyişle, doğrudan yerel pazarlardan gelen yemek tarifleriyle harmanlanmış bir öykü, deneme ve sokak fotoğrafları koleksiyonu.
Toplumun farklı kesimlerinden birçok insanın çeşitli ihtiyaçlarını karşılayan pazar yerleri; halka uygun fiyatlı ve taze ürünleri, azınlıklara kendi yöresel yemek ve ürünlerini, şef ve gurmelere ilham ve mutfak bilgisini, turistlere ise tatmaktan keyif alacakları türlü eşsiz lezzetleri sunuyor. Bu bağlamda, İstanbul’daki pazar ve Tel Aviv’deki shuk evrenlerine kapı aralayan hikâyelerin anlatıcıları da Musa Dağdeviren (Çiya Sofrası’nın şefi ve sahibi), Aret Silahlı (Aret’in Yeri’nin sahibi), David Kishka (İsrail Mutfak Kültürü Derneği Başkanı), Sherry Ansky (Yemek gazetecisi ve Tel Aviv’deki Sherry Herring’in sahibi), Avivit Priel Avihai (Tel Aviv’deki Ouzeria’nın şefi ve sahibi) gibi iki kentten birinin pazar yeri kültürüne entegre olmuş kişiler.
Pazar yerlerine neden daha dikkatli bakalım?
Kornelia Binicewicz, İstanbul’daki İsrail Başkonsolosluğu tarafından ANU Museum Tel Aviv’in desteğiyle hayata geçirilen projenin önemine dair şunları söylüyor: “Yerel pazar, gerçekliği çevreleyen bir büyüteç gibidir. Demografi, ekonomi veya yerel politikadaki değişiklikleri, şehirdeki diğer herhangi bir yaşam unsurundan daha hızlı yansıtır. […] Pazar yerleri, farklı insan gruplarını bir araya getirme konusunda benzersiz bir yeteneğe sahiptir. Bu etkileşimler yalnızca olumlu olmakla kalmaz çünkü benzerlikler aracılığıyla farklılıkları ve hoşgörü aracılığıyla eşitsizliği de vurgulayabilirler.”
Pazar // Shuk’un web sitesi üzerinden projeyle ilgili daha kapsamlı bilgiye, kitapta yer alan pazar ve shukların bir dökümüne, çeşitli yemek tariflerine, konuyla ilgili başka multimedya materyallerine ulaşabilir; pazar yerlerini mesken tutan bir ses manzarasına da kulak verebilirsiniz. Kitabın basımında ise İstanbul’da, doğa dostu kâğıtlar kullanarak sanatçı kitapları, defterler, ajandalar, kartpostallar, posterler gibi çeşitli kâğıt ürünleri tasarlayan ve üreten çağdaş kırtasiye markası ve bağımsız yayınevi Paper Street Co.’nun parmağı var. Kendileri geçtiğimiz yıl, 20 sanatçının çocukluk anılarının yer aldığı, tanıdık bir yerden okuyucuyu kendisiyle ve başkalarıyla bağ kurmaya çağıran Tell Me Your Story adlı bir sanatçı kitabı da yayımlamıştı.
