Gerçek dışı bu seneye, belgesellerin gerçekliği tam anlamıyla ağırlığını koydu. Bu nedenle değerlendirmelerde belgesellere yeni bir sayfa açmak istedik. Yabancı belgesel yapımlar ve belgesel serilerinden seçkimiz aşağıda. 

A Secret Love

İki kadının yarım asırdan fazla süren, en yakınlarından bile saklamak zorunda kaldıkları aşkını yakın plana alan A Secret Love, televizyon endüstrisinin popüler simalarından Ryan Murphy’nin imzasını taşıyor. Değişim rüzgârlarından cesaret alarak açılan Pat ile Terry’nin arasındaki güçlü bağa, bugün bile deneyimledikleri zorluklara duygulanmamak elde değil. M.Ç.G. 

Agents of Chaos

Dünyanın içinde bulunduğu politik durumu anlamak gün geçtikçe güçleşiyor. Neden-sonuç ilişkileri hem gözümüzün tam önünde hem de kalın bir perdenin arkasında gibi. Alex Gibney’in Rusya’nın Amerikan seçimleri üzerindeki etkisini inceleyen bu iki bölümlük HBO belgeseli, perdeyi biraz aralamaya yarayabilir. D.C.

Athlete A

ABD Jimnastik Mili Takımı’nın doktoru Larry Nassar birçok kadın sporcuya çocukluklarından beri uyguladığı cinsel istismar nedeniyle ömür boyu hapse mahkûm edilir. Ancak iktidar sahibi erkeklerin olası davranışlarının maalesef haber değeri yok. Esas hikâye istismarı yıllarca örtbas eden kurumlar, bir grup gazetecinin çabası olmasa gizli kalacak kötülüğün sistematik doğası. Y.A. 

Be Water

Adını hayatını genç yaşta kaybeden dövüş sanatçısı, aktör ve kültürel ikonun ünlü sözünden alan film, kapsamlı arşiv görüntüleri ve Bruce Lee’nin ailesiyle dostlarının tanıklıklarıyla eli yüzü düzgün bir spor belgeseli/biyografi sunuyor. Sadece o kadar değil, Asyalıların sinemadaki ayrımcı temsili ve Lee’nin dönemin toplumsal hareketlerine verdiği destek üzerinden günümüze de selam çakıyor. Y.A. 

Beastie Boys Story

Son yıllarda Beastie Boys arşivinden güzellikleri farklı formatlarda derleyen Spike Jonze’un, hip hop tarihinin en kendine özgü ekiplerinden biri olan üçlüyü merceğe alan belgeseli. Eski röportajlar, klip çekimleri, konser görüntüleri ve daha önce hiçbir yerde paylaşılmamış kimi kayıtlar, B-Boys hayranları için ışıltılı bir nostalji seansına dönüşüyor. C.K.

The Bee Gees: How Can You Mend a Broken Heart

Disko efsanesi Barry, Robin ve Maurice Gibb kardeşlerin özel arşivlerinden, sahne önü ve arkasından daha önce görülmemiş pek çok ânı bu belgeselde. En keyif verici dakikalar şüphesiz grubun hayatta kalan son üyesi Barry Gibbs ile yapılan röportajlar. Sevenleri ve meraklıları için izlenmesi gereken bir pop hikâyesi. B.K.

Beyond The Invisible: Hilma af Klint

Beyond The Invisible, cinsiyetçi sanat tarihçileri tarafından kadın olduğu için göz ardı edilen, fakat derine işleyen spiritüel soyut sanatıyla Kandinsky, Mondrian gibi sanatçıların ortaya çıkmasına yol açan Hilma af Klint’in işlerini ve hayatını anlatan başarılı bir belgesel. D.C.

Bloody Nose, Empty Pockets

Las Vegas’ta turistlerin uğramayacağı türden sıradan bir bar. Barın son gecesinde müdavimler son bir kez toplanmış. Emekçiler, dışlanmışlar ve yalnızların kadehlerin etrafında inşa ettiği bağlar ve aidiyetler ertesi gün başka mecralar arayacak. Ancak bu gösterişsiz ve hakiki “belgeselin” bir sırrı var. Bar başka şehirde, kapanmıyor, karakterler amatör oyuncu. Y.A.

Boys State

Sundance’te büyük ödüle uzanan bu belgesel, her yıl 17 yaşındaki bin genç erkeği Teksas’ta bir araya toplayarak ABD’nin karmaşık, entrikalı ve manipülatif politik dünyasının modelini oluşturan organizasyona odaklanıyor. Gençlerin her biri, liderlik yarışı oyununu kuralına göre oynamak için dönüşüyor. E.E. 

Circus of Books 

70’li yıllarda Circus of Books adlı bir kitapçıyı devralan Karen and Barry Mason çifti, birkaç yıl içerisinde gey pornosunun ABD’deki en büyük dağıtımcıları hâline geliyor. O zamanlar kabul görmeyen LGBTİ+ topluluğunun buluşma noktası hâline gelen kitapçının ak ve kara günlerini ele alan belgesel, hem dönemin sosyo-kültürel bir portresini çiziyor, hem de saf iyi niyetin var olduğunu kanıtlıyor. C.Ç.

City Hall

Efsanevi Fransız film dergisi, Cahiers Du Cinema’nın 2020’nin en iyi yapımı seçtiği, 4 saatin üzerindeki City Hall, bizi Boston belediyesinin günlük hayatına sokuyor. Uzun toplantıları dinlerken hepimizin dertlendiği ama ayrıntılarını bilmediği yerel yönetimin nasıl işlediğini gözler önüne seriyor. D.C.

Colectiv

Yıl 2015… Bükreş’in bir gece kulübünde çıkan yangından kurtulan yaralılar, çeşitli ihmaller nedeniyle hayatlarını kaybeder. Bir araştırmacı gazetecilik mucizesi olarak tanımlanabilecek belgesel, Romanya sağlık sistemindeki skandalları; yolsuzluğun ve yalanların boyutlarını ayyuka çıkarıyor. Colectiv’in işaret ettiği gerçekler, Romanya sınırları dışında da pek tanıdık elbet. M.Ç.G. 

David Attenborough: A Life On Our Planet

Birçok önemli belgeselin yaratıcısı, Britanya’nın sembol isimlerinden David Attenborough, bu kez son derece kişisel bir yapımla karşımızda. Emektar doğa tarihçisinin gözünden hayat denen mefhumu sorguluyor; tabiat alanlarının kaybı, iklim krizi gibi hayati meselelere temas ediyoruz. M.Ç.G. 

Dick Johnson Is Dead

Dick Johnson, bu filmde ölüp ölüp diriliyor! Cameraperson ile tanınan Kirsten Johnson kamerasını oldukça kişisel bir hikâyeye çeviriyor ve sona yaklaşan babasının hayatını kutlayan, yitmek üzere olan bir yaşamın trajedisini mizahla güçlendiren ama göz yaşlarını da eksik etmeyen bir belgesele imza atıyor. E.E. 

Disclosure

Cis hetero oyuncuların trans karakterlere hayat vermesi ne kadar doğru bir temsiliyet örneği? Geçmişten günümüze uzanan stereotipleşmenin önüne geçmek, görünürlüğü arttırmak için neler yapılabilir? Önde gelen trans sanatçı ve düşünürlerin görüşlerini paylaştığı Disclosure; Hollywood’un trans topluluğu üzerindeki etkileri üzerine düşünmeye davet etmekte. M.Ç.G. 

Feels Good Man

Matt Furie’nin Boy’s Club çizgi serisinin bir üyesi olan Pepe the Frog’un internetin karanlık köşelerinde en yaygın meme malzemelerinden birine dönüşme sürecini işleyen belgesel, ismini  Pepe’nin her şeyi başlatan “Feels Good Man” sözünden alıyor. Pepe’nin faşist beyaz sağ kesimin meme malzemesi hâline gelmesi karşısında çaresiz kalan Furie’nin süreci mercek altında. B.K.

The Go-Go’s

“Tamamı kadın üyelerden oluşan ilk (pop) grubu” The Go-Go’s’u anlatan belgesel sadece bir rock grubunun öyküsünü sunmuyor; müzik endüstrisindeki cinsiyetçiliğin acı gerçeklerinin de altını çiziyor. Grup üyeleri kendilerini feminist olarak tanımlamaktan kaçınsa da Alison Ellwood yönetmenliğindeki belgesel feminizm tartışmalarına yaşanmış bir hikâye üzerinden önemli parantezler açıyor. B.K.

Gunda

Bir çiftliğin kapısını arayan belgeselin başrolünde anne domuz Gunda var. Gunda’nın günlük hayatını ve çiftlikteki arkadaşlarını siyah beyaz şekilde ekrana yansıtan Kosakovsky, kamerayı Gunda’nın hizasına yerleştiriyor. Gunda, iki inek ve tek ayaklı bir tavuk. Hepsi bu. G.Y.

Helter Skelter

Epix yapımı 6 bölümden oluşan belgesel, 50 yılı aşkın Manson Ailesi külliyatına arşiv görüntüleri ve yeni ortaya çıkan görüntüler ve gazetecilerin daha önce erişimi sağlanmamış röportajları ile bakıyor. Kendinizi bir anda olay yerinde veyahut mahkeme salonunda bulabileceğiniz episodik yapısıyla öne çıkan yapım, bu katmanlı ve karmaşık olay örgüsüne yenik bir soluk getiriyor. M.K.

High Score

Çocukluğumuzda atari makineleri önünde sarf ettiğimiz saatlerin, metelik paraların ve enerjinin hesabını kim verecek? Muhtemelen High Score’un altı bölümü boyunca hikâyelerini dinlediğimiz ilk nesil bilgisayar oyunu yapımcıları değil. Yine de bu Netflix belgesel dizisini izlerken Pac-Man ya da Street Fighter makinelerinin bizim yazlığın kafeteryasında bitene kadar ne gibi tasarım süreçlerinden geçtiğini hayal etmek güzeldi. M.E.

How to with John Wilson 

John Wilson’ın kendi el kamerası ve sıfıra yakın bir bütçeyle çektiği sonsuz sayıdaki New York görüntüsü, hüzünlü ama komik anlatımıyla birleşiyor ve 2020’nin en iyi mini-belgesel serilerinden birisi ortaya çıkıyor. Zaten böyle bir yapımı direkt HBO’nun almış olması, size, John Wilson hakkında yeterli güveni verecektir. D.C.

I’ll Be Gone In The Dark

Yazar Michelle McNamara, 1970-1980 yıllarında vahşi cinayetler ve cinsel saldırılar dolayısıyla aranan ve Golden State Killer ismini verdiği şahıs hakkında araştırmacı bir kitap yazarken hayatını kaybetti. Belgesele ismini de veren bu kitap, yazarın ölümünden 2 yıl sonra tamamlandı. Dava adına gecesini gündüzüne katan özverili yazarın mücadelesini aktarılırken hukuk sistemindeki açıklara da dikkat çekiliyor. C.Ç.

Immigration Nation

ABD Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza Teşkilatı’nın (ICE) son dönemini odağına alan bir mini belgesel dizi. Özellikle Trump döneminde ağır aksak ilerleyen, sürekli yeniden biçimlendirilen göç sistematiğinin işleyişine yakından bakarak seyircisine bürokrasiye dair bir iç bakış sunuyor. Bu sayede mevcut yönetimin göçmen deneyimlerini değersizleştiren politikalarına dair geniş bir portre çiziyor. M.K.

Kelet

Yirmili yaşlarındaki Somalili trans kadın Kelet, Vogue modeli olma hayalinin peşini bırakmıyor.  Yönetmen Susani Mahadura bilinçli tercihleriyle Siyah trans kimliğin mağdur öteki konumuna yerleştirilmesini reddederek imzasını atıyor. M.K.

Kiss The Ground

Yönetmenliğini Rebecca Harell Tickel ve Josh Tickel’ın üstlendiği Netflix yapımı belgeselde, toprağın korunması ve onarımı ele alınan temel problem. Bilim insanları ve aktivistlerle yapılan röportajlar ışığında, gezegenin sağlığı ve suların temizlenmesi gibi mühim konulara dikkat kesiliyoruz. B.Ş.G.

The Last Dance

Michael Jordan ve 90’lara damga vuran Chicago Bulls’un altı şampiyonluk kazandığı dönemi harika bir kurgu ve ilgi çekici röportajlar ve detaylarla belgeleyen seri, NBA’in COVID-19 sebebiyle ertelendiği dönemde basketbol dünyasının birinci gündem maddesi oldu. Dönemin ruhunu yansıtan müzik seçimlerine de 10 puan! C.K.

Mucho Mucho Amor

Latin kültürünün simge isimlerinden olan, tam ününün zirvesindeyken kayıplara karışan Walter Mercado’ya ne oldu? Efsanevi astroloğun izini süren bu belgesel, ortadan kaybolduğu süreçte deneyimlediklerini gözler önüne sererken; bizlere bu şahsına münhasır, büyüleyici insanın kocaman yüreğiyle tanışma fırsatı sunuyor. M.Ç.G.

Murder on Middle Beach  

Barbara Hamburg Beach, evinin bahçesinde akıl almaz bir cinayete kurban gider. Oğlu Madison Hamburg’un annesinin yaşadıklarıyla ilgili bir belgesel çekmeye karar vermesinin ardından sır perdesi aralanıyor gibi görünse de aile üyeleri hakkında derin şüphelere düştüğümüz bir yolculuk başlar. A.B.

My Octopus Teacher

Afrika’nın en güney ucundaki dalgalı sularda tanışıp arkadaş olan ahtapotla insanın dokungaçlı hikâyesi, 2020’nin ikinci yarısının arkadaşlar arasında en çok tavsiye edilen doğa belgesellerinden biriydi. Deniz canlılarının olağanüstü yaşam döngülerini öğrendikçe hayret eder, büyüleniriz. Netflix’in My Octopus Teacher’ı o büyünün mana güçlerini yosunlarla dolu, başka bir âlemden çağırıyor. M.E. 

My Psychedelic Love Story

Önümüzdeki dönemde bilimde, özellikle psikolojide, zihin açıcı ilaçlarla ilgili bir devrim bekleniyor. Errol Morris da bunun geldiğini görmüş olmalı ki, kamerasını 60’lardaki tartışmalı psikedelik karakterlerin en büyüklerinden Timothy Leary’nin ünlü sevgilisi Joanna Harcourt-Smith’e döndürüyor. D.C.

Once Upon a Time in Iraq

ABD güçlerinin Bağdat’ı işgal edip, Saddam Hüseyin hükûmetini devirmesiyle başlayan Once Upon a Time in Iraq; IŞİD’in bölgedeki faaliyetlerine, savaşın neden olduğu yıkıma, saklı kalmış gerçeklere uzanıyor. Bu topraklarda yaşananlar kronolojik olarak ele alınırken, vatandaşlara, gazetecilere ve ordu mensuplarına mikrofon uzatılıyor. M.Ç.G.

The Painter and the Thief

2020 Sundance Film Festivali’nde jüri özel ödülü alan The Painter and the Thief, Çek sanatçı Barbora Kysilkova ve onun yağlı boyalarını bir galeriden yürüten Karl Bertil-Nordland arasında gelişen gerilimli dostluğun izini sürüyor. Gerçek hayattan çıkma suçlu portrelerine bölümler boyu odaklanan doküdramalara kaç zamandır aşinayız ama Norveç’te geçen bu uzun metrajlı belgesel film bir başka. M.E. 

The Reason I Jump

13 yaşındaki otizmli yazar Naoki Higashida’nın sözlü ifade edemediği dünyasını anlattığı kitabından uyarlanan belgesel, farklı ülkelerdeki dört hanenin kapılarını aralayarak konuşamamanın söyleyecek bir şeyi olmamak anlamına gelmediğini vurguluyor ve otizmlilerle iletişim kurmak için yol gösteriyor. E.E. 

Rewind

Babasının yıllar boyu çekip biriktirdiği aile videolarını derinlemesine inceleyen Sasha Joseph Neulinger, kan donduran ve cesur otobiyografik belgeselinde, ailesine yıllar boyu korku salan ve kendi çocukluğunu travmatize eden taciz vakasını deşifre ediyor. C.Ç.

Secrets of the Saqqara Tomb

Antik Mısır meraklıları için kayda değer bir belgesel anlatısı. Yerel arkeologlardan oluşan bir ekip, Sakkara’da, Antik Mısırlıların devasa taşları oyarak yaptıkları heykeller ve çeşitli eserlerin peşine düşüyor. 4400 yıl boyunca insan eli değmemiş mezar odaları, ihtişamlı tabutlar veya mumyalar sizi karşılayacak. M.K.

Tiger King: Murder, Mayhem and Madness

Pandeminin ilk günlerinde dünyayı ekran karşısına kitleyen belgesel dizi, Amerikan rüyasının ürünü iki insanın hapishanede sonuçlanan çekişmesini konu alıyor. Vahşi kedi toplayan, besleyen ve üreten Joe Exotic, Carole Baskin ve daha nicesinin her bir hamlesi, Amerikan çılgınlığını gözler önüne seriyor. E.E. 

Time

Partneri 1997’de gerçekleştirilen bir banka soygunu gerekçesiyle altmış yıllık hapis cezasına çarptırılan Sibil “Fox” Rich, yirmi sene boyunca siyah beyaz video günlükleri tutmaya başlar. Bu süreçte kendini aktivist, çok satan bir yazar ve altı çocuk annesi olarak bulacaktır. Time, sorunlu adalet sistemi ve geçip giden zaman hakkında, anıt niteliği taşıyan bir eser. M.Ç.G.

Totally Under Control

Ödüllü yönetmen Alex Gibney’nin ABD’nin pandemi sürecini yönetirken izlediği politikaları yakın mercek altına aldığı ve hükûmeti başarısız kriz yönetimi yüzünden sert bir üslupla eleştirdiği belgesel, 2020 yılında Hulu’da gösterime giren orijinal yapımlardan biriydi. B.Ş.G.

Visible: Out On Television

Beş kronolojik bölümden oluşan ve her bölümü farklı bir temayı konu alan bir mini belgesel serisi olan yönetmenliğini Ryan White’ın yaptığı Visible: Out On Television, LGBTİ+’ların medyada temsiline ve hem ekran karşısında hem de kamera arkasında aldıkları rollere odaklanan çarpıcı bir Apple TV+ yapımı. B.Ş.G.

The Vow 

HBO’da yayımlanan belgesel serisi The Vow, 2020’nin izlemesi zor ve rahatsız edici işleri arasında. Seks ticareti yapmakla suçlanan NXIVM grubunun iç dinamiklerine ve tarikatın lideri Keith Raniere’nin hikâyesine odaklanan çarpıcı yapım, dokuz bölümden oluşuyor. B.Ş.G.

Welcome to Chechnya

HBO’da yayımlanan ve yönetmenliğini David France’ın yaptığı belgesel, Çeçenistan’daki LGBTİ+’ların maruz kaldıkları baskıları ve bir grup aktivistin onları kurtarmak adına verdikleri mücadeleyi konu alıyor. Bu etkileyici belgesel, 2020 Sundance Film Festivali’nden de en iyi kurgu ödülüyle ayrıldı. B.Ş.G.