“Eğer gereken buysa, aynı eski mücadeleyi bin kere daha vermeye hazırım.”
Askerîleşmiş sınırlar ve çökmüş bir ekolojiyle tanımlayabileceğimiz dünyamız son derece karmaşık bir krizin içinde. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorunu ve kadınlara karşı ayrımcılık eski çağlardan beri sürmekte ve herhalde hepimiz farkındayız ki tek şansımız sürüdürülebilir bir gelecek. Vakit kalmadı. Gezegenimizin (insanlar dahil) tüm canlılar için yaşanamaz hale gelmesi için önümüzde kaç yıl kaldı ki?
2014’te New York’ta Kembra Pfahler, Johanna Constantine ve Anohni tarafından başlatılan sanat projesi Future Feminism’in bilinç yükseltme girişimlerini “dünyadan geri kalanları” kurtarma çabası olarak tanımlaması da bu nedenle. Belirledikleri 13 ilkeden biri “Gelecek Kadındır” ve bu sloganın yaygınlaşmasından sorumlular.
Kolektifin kurucularından biri olan sanatçı ve DJ Johanna Constantine ile Future Feminism’i konuşmak, kişisel tarihinin derinliklerine inmek ve Anohni ile küçük yaştan beri birlikte yürüttükleri çalışmaları dinlemek büyük bir zevk oldu.
En eski yıllara dönecek olursak, sahneye çıkmak için ilk motivasyonun neydi? Neden performans yapmak istedin?
Genç bir yetişkin olarak California punk sahnesinden çıkmaydım. O günlerde Amerika’da bunun karşılığı, kendinizi tüm kariyer fırsatlarından ve anaakımdan koparmış olmanızdı. Çevrenizde olup biteni hiçe sayıp bu fedakârlığı yapmak istemeniz başlı başına çok büyük bir isyandı. Anohni’yle de o günlerde tanıştık. Tanışır tanışmaz da birlikte performanslar yapmaya başladık. Bir “sanatçı” olduğumu anladım. Herhangi bir eğitim almak ya da kurumsal destek aramak aklımın ucundan bile geçmedi. Kapılarını bize açan sahnelere çıkarak başladık, onları çer çöpten yarattık ve mikrofonu elimize aldık. Size inanacak tek bir kişi varsa bu bile yeterli oluyor. Geri kalan her şey zaman içinde öğrenilebilir!
“Feminist pratik üzerine düşünme biçimim yıllar içinde tamamıyla değişti.”
Özellikle genç yaştayken rol model kavramının gücü ve etkisi muazzam büyük olabiliyor. Kendini feminist olarak tanımlamanda tesiri olan ilk rol modellerin, figürler, düşünceler nelerdi? Bugünün genç jenerasyonunu bu anlamda daha şanslı gördüğün oluyor mu?
1980’lerde büyürken rol modelleri için büyük bir açlık içerisindeydim açıkçası. Etrafıma baktığımda hiçbir şey hoşuma gitmiyordu. Her yerde erkeklerin arzularına göre şekillenen bir kadın estetiği hâkimdi. Bu beni çok sinirlendiriyor ve hayattan soğutuyordu. Gelecek çok umutsuz görünüyordu. Kendim için marjinal ve “itici” bir görüntü benimsemiştim. Böylece dikkat çekebilecektim. Henüz internet filan olmadığı için iş başa düşüyordu anlayacağınız. Bu sayede Politik anlamda aynı kafada olduğum arkadaşların yer aldığı güçlü gruplarla tanıştım. Ama özendiğim şeyler bulmakta hep zorlandım.
Nasıl bir kadın olmak istediğime dair bir fikrim vardı. 10 yaşlarımdayken kahramanım Grace Jones’du! Ona çok özeniyordum. Yatak odamın duvarında Conan kostümü içinde bir posteri asılıydı. Her gün bisikletle mahalledeki spor salonuna giderdim. Kocaman ve terli erkeklerle dolu bir odada ağırlık çalışırdım. Asla kimseyle konuşmazdım. Çok güçlendim. Kuzey California’da büyürken çok işime yaradı çünkü birçok saldırıyı püskürtmem gerekti.
Benim için en önemli dönüm noktalarından biri Angry Women kitabında yer alan Diamanda Galas röportajını okumaktı. Kadın düşmanlığıyla ilgili muazzam bir tartışmaydı. Çok öfkeliydi. Ve insanlar ona kulak veriyordu! Bir kitaba basılmıştı! Röportajda sanatçı olma sürecini anlatmıştı. Benim için yol gösterici oldu. Sanatçı olmaya karar vermişti. Böylece istediği yeteneklere sahip olmak için çalışmıştı. O zaman kadar insanların bir sabah uyanıp ne yapmak istediklerini bildiğini sanıyordum. Geleceğimi kurmak için eksik olan parçayı bulmuştum. Kulağa çok basit geliyor olabilir ama o ana kadar başka kimse bana bunu söylememişti!
Günümüzde genç kadınların daha şanslı olduğunu düşünüyorum. Dünyanın dört bir yanındaki diğer kadınlara ve bilgiye erişebilmek muazzam bir şey. Ama beni radikalleştiren meselelerin aynılarıyla baş ettiklerini de görüyorum. Yalnızca sorunlar değil, mücadeleler de çok benzeşiyor. İnternet kültürü çok acımasız olabiliyor.
“Yaşım ilerledikçe anladım ki toplum üzerinde olumlu bir etki yaratabilmek için kendimi ondan soyutlamamalı, tam tersine ortasına atılmalıydım.”
Kişisel tarihini düşünecek olursan, yıllar içinde feminizme yaklaşımını ve feminizm pratiğini etkileyen başlıca düşünceler nelerdi?
Feminist pratik üzerine düşünme biçimim yıllar içinde tamamıyla değişti. Aarhus’daki Future Feminism programı sırasında FEMEN’den Inna Shevchenko’yla bunun üzerine konuştuk. Ona dedim ki “Eskiden polis karakollarını spreylerle boyarken şimdi tamamen aynı amaç için insanlarla bir çember oluşturup el ele tutuşmak çok acayip geliyor.” O da bana “İkisi de tamamen aynı şekilde iyi hissettiriyor değil mi?” dedi. O kadar doğru ki!
Hayata karşı tatminsizliğimi kabul etmek ve ona göre hareket etmek genç bir kadınken oldukça farklıydı. Öfkemi fiziksel olarak ifade ediyor ve etrafımdaki toplumu reddediyordum. Yaşım ilerledikçe anladım ki toplum üzerinde olumlu bir etki yaratabilmek için kendimi ondan soyutlamamalı, tam tersine ortasına atılmalıydım. Bazı davranışlar o kadar yaygın ki gözden kaçabiliyor. Ezilenler tarafından bile! Ben bu davranışların en derindeki nedenlerini araştırmaya çalışıyorum. Kadın düşmanı sistemler altında yalnızca kadınların değil erkeklerin yaşadığı zorluklara da bakıyorum.
Bir oda dolusu kadın ve erkeğin toplanarak feminist meseleleri ele aldığını görmek çok güçlü bir duygu yaratıyor. Artık mümkün olabildiğince en geniş toplulukları yaratmaya çalışıyorum.
Future Feminism’in ortaya çıkışında etkili olan ne gibi hareket ve pratiklerden bahsedebilirsin? Özelikle de örgütlenmek, tartışma mekanizmaları kurmak, değişikliklere açık olmak anlamında? Sizin için özel olarak ilham teşkil eden bir modelden bahsetmek mümkün mü? Yoksa her şey daha içgüdüsel mi ilerledi?
Tartışmalarımız için oluşturduğumuz model çok organik bir şekilde gelişti. Bir araya gelerek kadınlara dair meseleleri konuşmak üzere bir tarih belirledik. Fark ettik ki içinde bulunduğumuz sosyal çevrelerde hiçbirimiz feminizm üzerine konuşmak için yeterince rahat bir alana sahip değildik. “Feminizm” neredeyse yasak bir sözcük gibiydi. Neden öyle olduğunu anlamaya çalıştık. Sözlük anlamına bile baktık. Neticede kullanılabilecek en doğru ve iyi kelime olduğuna karar verdik ve onu insanların önüne yeniden koymaya karar verdik. Bunu da bir sanat projesiyle yapacaktık. Bu proje üzerine haftalık toplantılar düzenlemeye başladık. Ardından bunun çok daha geniş bir tartışma olduğunu fark ettik. Haftalar değil, yıllar sürdü. Model olarak bilinç yükseltme gruplarını aldık. Duygusal anlamda ne kadar zorlanacağımızın farkındaydık ama kesinlikle buna değecekti.
Future Feminism’in manifestosunu oluştururken inzivaya çekilmek neden iyi bir fikir gibi geldi?
Daha en başlardan inzivaya çekilmenin iyi bir fikir olacağını anladık. Arkadaşlarımızla karşılıklı oturup sadece birbirimizi dinlemeye çok nadiren vakit bulabiliyoruz. Bence birçok insan için bu böyle. Bu zamanlarda diğer tüm faaliyetlerimizi durdurma ve yalnızca birbirimizle konuşma kararı aldık. Her birimiz bu toplantılara fikirlerle geldik, araştırmalar yaptık ve notlar aldık. Ardından toplantılar hakkındaki bireysel fikirlerimizi karşılaştırdık ve bunu hep tekrar ederek ilerledik. Saatler ve sayfalar sonrasında en önemli 13 maddeden oluşan bir manifesto ortaya çıktı. İşin kendisi de bu manifesto oldu.
Uzun ömürlülük bazen gözardı ediliyor. Anohni çok genç yaşlarından beri birlikte çalıştığın biri. Bu ortaklığı bunca yıl sürdürmek senin için ne ifade ediyor? Uzun ömürlülük sana neler hissettiriyor?
Uzun ömürlülük benim için amaçların gücünün bir göstergesi. Hayatta gerçekten inandığın bir şey varsa bu tutkuyu sonuna kadar sürdürebiliyorsun. Anohni’yle birlikte yaptığımız işler de asla kırılamayacak kadar güçlüler. Bu kadar genç yaşta birbirimizle tanıştığımız için çok mutluyum. Fakat elbette seninle aynı hayalleri paylaşan ve seni yüreklendiren birine sahip olmanın değeri her yaşta aynı. Hayal kurmak için asla çok genç ya da çok yaşlı değilsiniz!
Son zamanlarda sanatçı ya da DJ olarak başka ne gibi iş birlikleri içerisindesin?
Her zaman iki çalışma alanım oldu: görsel sanatlar ve DJ’lik. Performanslarımı ve danslarımı mümkün olduğunca hep farklı sahnelerde ya da müzelerde sergiliyorum. Ayrıca kulüplerde DJ’lik yapıyorum. Bazen yaptığım dansların müziklerini de kendim hazırlıyorum. Kısa süre önce Tokyo’da Ohno School tarafından düzenlenen Butoh festivalinde canlı performans yaptım. Onur vericiydi! Hâlâ pek çok kulüpte DJ’lik yapmayı sürdürüyorum ama canlı müzik ve dansı birleştirdiğim bir grup çalışması üzerinde de çalışmaya başladım. Bu şekilde birkaç canlı performans gerçekleştirdim. Henüz bunda tek başımayım.
Kembra, Le Guess Who? festivaline yazdığı mektupta “Gerçek hayatta yan yana durmamız önemli” diye yazmış. Bu çok doğru. Bazen öyle geliyor ki sanal dünyada ve boktan şeylerle karşılaşınca birbirimize daha çok destek sunabiliyoruz. Ama (örneğin birbirimizin konserlerine gitmek gibi) fiziksel birliktelik gerektiren şeyler söz konusu olduğunda dayanışmamız o kadar güçlü olmayabiliyor. Burada suçlu var mı?
Hepimiz işlerimize gömülebiliyoruz. Ben ve arkadaşlarım bir mesajı ya da yorumu paylaştığımızda birbirimize yakın olduğumuzu hissedebiliyoruz. Bu duruma dürüstçe yaklaşmam gerekirse bir hayli yanızlaştırıcı olduğunu düşünüyorum. İster bir arkadaşın için ister bir dava için fiziksel olarak bir yerde bulunmak çok daha güçlü bir duygu. Dijital medyanın ve sunduğu sonsuz bilginin dikkatimizi dağıttığını düşünüyorum. Gerçek anlamda beslenebileceğimiz şeyleri nerede bulabileceğimizi bize unutturabiliyor. Ben iletişimin en doğru yolunun vakit yaratmak ve insanları gerçek anlamda dinlemek olduğuna inanıyorum.
Toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık sence diğer ayrımcılıklardan ne anlamda farklı? Özellikle de toplumun genelinin algısı ve onu tartışma biçimleri söz konusu olduğunda…
Bence toplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılığı görmezden gelinen koca bir ırkçılık olarak tanımlamak fazla kaçmaz. O kadar uzun yıllardır her alanda uygulanıyor ve kabul görüyor ki görünmez hale gelebiliyor. Kendi hayatımı incelediğimde hiç sorgulamadan kabul ettiğim şeyler olduğunu görüyorum. Her gün sokakta yürürken hissettiklerimi düşünüyorum. Kendiliğinden her gün nasıl da güvenliğimi sağlamak için daima tetikte olduğumu fark ediyorum. Toplumsal cinsiyetim nedeniyle ülkemizin tarihine ve bugün yükselen politikalara nasıl da dahil edilmediğimi hissediyorum. Kadınlar hep oradaydı ama aynı zamanda da değildi. Tarih, kadınların düşüncelerini yeterince önemli bulmadığı için yazmayı tercih etmedi. “Cinsiyet” kelimesini duyunca insanlar genellikle bedenlerimize dair bir şeyden bahsettiğimizi sanıyor. Ama mesele bunun çok ötesinde. Bir yandan da ironik olarak benim ülkemde kadınların kendi bedenlerini kontrol etmeye yönelik temel hakkı tehdit altında.
Future Feminism’de ayrıca en büyük resme bakmaya çalışıyorum. Evrensel ve çevresel bir resim. Ayrıca eğer gereken buysa, aynı eski mücadeleyi bin kere daha vermeye hazırım.
“Her yeni nesil, devam eden sorunların aynı şekilde üzerine gitmelidir.”
2014’ten bu yana Future Feminism’in algılanışı konusunda ne gibi farklılıklar gözlemiyorsun?
2014’teki ilk şovdan bu yana Future Feminism’in bir sanat ve performans etkinliğinden çıkarak bir tartışma şablonuna dönüştüğünü düşünüyorum. Benim hayalim de buydu: Feminizmi tartışabileceğimiz bir alan açmak. İşimizden yola çıkan performanslara ve sunumlara yer veren geceler düzenleyerek başladık. Şimdi ise bizi davet eden her yerde mümkün olduğunca kabalık olarak ve mümkün olduğunca çok sayıda projeyle birlikte konuşmalar ve toplantılar düzenliyoruz. Benim için okula dönmek gibi bir şey. O kadar çok şey öğreniyorum ki… Future Feminism’in her etkinliğinden önce konuşmacılardan duygularını anlatmalarını istiyoruz. Ayrıca tartışmalara izin vermiyoruz. İnsanların bir tartışmaya ya da saldırıya hazırlanmak zorunda kalmadan, özgürce kendilerini ifade edebilmelerini sağlamaya çalışıyoruz. Şimdiye kadar oldukça başarılı ilerledi.
“Temel feminen değerler”, “kadın haller” gibi ifadeler kullandığınız için sıklıkla özcülükle suçlanıyor musunuz?
Elbette birçok konuda eleştiri alıyoruz. Yazdığımız maddeler kapsayıcı, basit ve evrensel olmayı amaçlıyor. Eski fikirler de bizim için tamamen yeni olan fikirler de barındırıyorlar. Feminizmin tarihi o kadar uçsuz bucaksız ki… Asla hiçbir bölümünü yeniden yazmaya filan çalışmadık. Bence her yeni nesil, devam eden sorunların aynı şekilde üzerine gitmelidir. Ben kadınların ve erkeklerin biyolojik olarak da duygusal olarak da birbirinden farklı olduğuna inanıyorum. Bunu anlamak benim için dengeyi sağlama yönünde atılabilecek bir adım.
“İlerleme” kavramını nasıl tanımlıyorsun?
Benim için ilerlemenin yolu empatiden geçiyor.
“Başarısızlık” kavramını nasıl tanımlıyorsun?
Eğer bir şeyi denemezsem kendimi başarısız sayarım.
Bugünlerde umudu nerelerde buluyorsun?
Bazıları umudun insanları körleştirdiğini söylüyor. Katılmıyorum. Her şey çok hızlı değişebiliyor. Ben de pozitife doğru çok çaba sarf ediyorum. Çok umutluyum. Çünkü öyle olmayı seçiyorum.
