Kurulduğu günden beri iki binada ortak bir program gerçekleştirme fikriyle hareket eden sanat kurumu SALT, Beyoğlu’nda açtığı ilk binasından sonra hayata geçirdiği SALT Galata binasıyla çok katmanlı fikirlerini ortaya koydu.
Güncel sanat, sosyal tarih ve ekonomi, mimari ve kent yaşamı gibi konularda düzenlediği pek çok sergi ve atölyeler yanısıra araştırma programlarıyla da öne çıkan bu binanın restorasyon sürecini ve mekânsal kurgusunu bugüne kadarki faaliyetlerini ve hedeflerini SALT İletişim ve Yönetim Direktörü Derya Açar Ergüç’le konuştuk.
Öncelikle 2011 yılında açılan SALT’ın fikir olarak ortaya çıkış süreci nasıl gerçekleşti?
Dört yıllık bir araştırma ve planlama dönemi sonucunda, farklı misyonlarla faaliyet gösteren Garanti Galeri, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi ile Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi’nin bilgi ve belleklerini bütüncül bir biçimde zamanımıza uyarlamayı hedefledik. Öğrenme ve tartışmaya açık bir ortam sağlayarak ziyaretçilerini ilgi duymaya, sorgulamaya, eleştirmeye, katılmaya, paylaşmaya ve iletişim kurmaya teşvik eden bir kurum olma hedefiyle ilerledik. Kâr amacı gütmeyen özerk bir kurum olarak kurulan SALT’ın misyonunun özünde araştırmacılık, deneysellik, dolayısıyla hata yapmaktan çekinmemek var.
Fotoğraf: Cem Berk Ekinil, 2013
Alexandre Vallaury’nin tasarımı olan eski Osmanlı Binası’nın SALT Galata için mekân olarak seçilme sürecinden ve restorasyon sonrası binanın bir sergi mekânına dönüşümünde neler gözetildiğini anlatır mısınız?
1892’de Fransız asıllı Levanten mimar Alexandre Vallaury tarafından tasarlanan bina, tamamlandığı günden itibaren çok çeşitli nedenlerle yapısal müdahalelere maruz kalmış. SALT Galata için yeniden işlevlendirme çalışmaları yürütüldü. SALT Galata, mimari çalışmalar kapsamında, binanın özgün karakterini ortaya koyacak biçimde eklerinden arındırıldı ve mekânsal kurgusu çok katmanlı programın gereksinimlerine göre düzenlendi. Yapı sadece bir sergi mekânı değil; SALT Araştırma, Oditoryum, yeniden tasarlanan Osmanlı Bankası Müzesi, çok sayıda katılımcıyla çalışmaya elverişli atölyeler, arşiv malzemelerini gün ışığına çıkaran Açık Arşiv, Kafe/Restoran ve Robinson Crusoe 389 tarafından işletilen kitapçıya da ev sahipliği yapıyor.
SALT Galata fotoğrafları: Image©Iwan Baan
Mimari, SALT Galata’ya ve ziyaretçilere ne gibi avantajlar sunuyor? SALT Galata’da bir gün geçirdiğimizde yapabileceklerimiz nelerdir?
Binanın tüm alanları ziyaretçilere açık, ilgili olanlar için çalışma ofislerimiz bile. Dilerseniz bütün bir gününüzü SALT Galata’da geçirmeniz mümkün. Birçok tanıdığım, sergilerden bağımsız olarak da SALT’ta vakit geçirmeyi seviyor. Kütüphanenin ilham verici atmosferinde okumalarını yapıyor, kitap rafları arasında vakit geçirmekten hoşlanıyorlar. Giriş katında yer alan kitapçımız Robinson Crusoe 389 ziyaretçilerimizin keyifle vakit geçirdikleri bir alan. Hemen karşısında yer alan kafe/restoran günün her saatinde enerjik bir atmosfer sunuyor. Kurulum dönemleri hariç binada mutlaka sergilerimiz devam ediyor. Bunlara paralel olarak atölye odalarında ya da oditoryumumuzda film gösterimi ya da konuşmalar gibi etkinlikler yapılıyor. Bu programları saltonline.org üzerinden takip etmek de mümkün. Biz potansiyel SALT izleyicisi için bir tanım yapmıyoruz. Gözü gönlü açık herkesin SALT’ta kendi ilgisini çekecek bir alan, bir program bulacağına inanıyoruz.
SALT Araştırma hem bir çalışma ortamına hem de dijital ve basılı kaynaklardan oluşan geniş bir kütüphaneye sahip. Bu kaynakların nelerden oluştuğunu ve nasıl bir araya geldiğini anlatabilir misiniz?
SALT Araştırma’nın, yayınları, arşivi ve kütüphanesiyle kültürel ve sosyal alanda araştırma yapanlar için kentin en değerli kaynaklarından biri olduğunu düşünüyorum. Ayrıca online katalog (saltresearch.org) üzerinden tüm dünyaya hizmet veriyor. SALT Araştırma; sanat, mimarlık, tasarım, şehircilik, sosyal ve ekonomik tarih konularına odaklı kapsamlı bir yayın koleksiyonundan oluşan bir kütüphane ile fiziki ve dijital dokümanları içeren arşivi bir araya getiriyor.
Mimarlık ve Tasarım Arşivi, mimarlık, kent ve tasarım konularına odaklanıyor. Arşivde 20. yüzyıl başından bugüne Türkiye’de üretilmiş tasarım nesneleri belgeleniyor. Türkiye Sanat Arşivi, kurum, sergi ve küratör arşivlerini kapsıyor, bu arşiv gerek lokal gerekse uluslararası araştırmacılara önemli bir kaynak sunuyor. Ekonomik ve Sosyal Tarih Arşivi ise, Osmanlı Bankası arşivinin yanısıra 19. yüzyıldan yakın döneme tarihlenen belgeleri içermekte ve araştırmacılara birincil kaynaklara ulaşabilme imkânı sağlanıyor.
SALT Araştırma’yı geçmişte faaliyet gösteren kurumlarının kütüphane ve arşivleri oluşturdu. SALT’ın faaliyet gösterdiği son üç senede ise bu kaynaklar gerek bağışlar gerekse yeni alımlarla süratle genişliyor. Bugün yaklaşık 100 binin üstünde basılı yayın ve 1 milyon 600 bin dijital belgeyi içeriyor.
Eylül’den beri SALT Galata’da Elio Montanari’nin ilk geniş kapsamlı kişisel sergisi Biri, Hiçbiri, Binlercesi yer almakta bize biraz bu sergiden bahsedebilir misiniz?
Biri, Hiçbiri, Binlercesi İstanbul’da yaşayan mimar ve fotoğrafçı Montanari’nin ilk kapsamlı kişisel sergisi. Montanari 30 yıl boyunca dünyanın dört bir yanındaki önemli sanat etkinlikleri ve sergilere hazırlanan sanatçıların yaratım ve üretim süreçlerini fotoğraflayan bir sanatçı. Sergi, Montanari’nin 200’den fazla fotoğrafını bir araya getiriyor. Montanari’nin işleri, izleyiciye, geçmiş dönemdeki fotoğrafçı-sanatçı-küratör ilişkileri ile bu ilişkilerin zaman içerisinde nasıl değiştiğini, önceleri büyük çabalar ve uzun soluklu bir çalışma gerektiren yaratıcı üretimin yeni teknolojilerle dönüşümünü ve bir belge olarak fotoğrafın rolünü düşünme, inceleme fırsatı yaratıyor. 26 Aralık’a kadar devam ediyor, kaçırılmamasını tavsiye ederim.
SALT Yorumlama kapsamında SALT Beyoğlu’nda Gülsün Karamustafa’nın Vadedilmiş Bir Sergi ve SALT Galata’da Biri, Hiçbiri, Binlercesi sergilerini farklı disiplinlerden uzmanlarla açık bir eleştirel sergi turu yaptınız bu çalışmaların amacı nedir, biraz bahsedebilir misiniz?
Amacımız öğrencilerin yaratıcı ve deneyimsel öğrenme olanaklarından yararlanmaya, açık diyalog ve eleştirel düşünmeye sevk edilmesi. Ağırlıklı olarak lise öğrencilerine yönelik hazırlanan programların tümü ücretsiz, devlet liselerine ücretsiz ulaşım da sağlamaktayız. Eleştirel sergi turları SALT Yorumlama programlarından birisidir. Devam eden sergilerimize paralel olarak, farklı disiplinlerde uzmanlarla gerçekleştirmeye çalıştığımız bu turlar öğrencilere sergiye dair çok yönlü tartışmalar yürütme imkânı sunuyor.
Son olarak, geride bıraktığınız iki senenin de bir özetini alabilir miyiz?
SALT, kuruluşundan bu yana 31 sergi, 200 konuşma, beş yayın ve 85 video/film gösterimi gerçekleştirdi. Yaklaşık 600 bin kişi SALT’ı ziyaret etti; 33 bin kişi sergilere paralel geliştirilen konuşma, panel, konferans ve performans gibi etkinliklere katılım gösterdi; öğrencilere yönelik 90’ın üzerinde tur düzenlendi. SALT Araştırma’nın kaynaklarından ise ayda ortalama 1500 kişi faydalanıyor. Şu anda vardığımız noktada geçen sene Nisan ayında Ankara’da açılan SALT ulus ile beraber üç binada tek programı yürütüyoruz ve 2014 yılında da sergi ve etkinliklerimiz aynı tempoda devam ediyor olacak.
