2018 yapımı belgesel Wild Wild Country, Osho öğretilerini takip eden bir grup müridin karıştığı politik skandalları ele almasıyla büyük ses getirdi. Kült ve komünlerin, ortak bir yaşam ülküsünün ötesinde tarihsel ve siyasi süreçlerle organik bir ilişki içinde olduğunu bize hatırlatması sebebiyle bu belgeselden ilham alarak farklı zaman dilimlerinde farklı amaçlarla ortaya çıkan komün ve kültleri, tarihsel bağlamıyla birlikte inceleyen belgesellerden bir derleme hazırladık.
Seeking a Good Life in America (2011)
Yönetmen: Joy Truskowski
Ne Hakkında? Hızla artan tüketim ve küreselleşmenin getirdiği zorluklara karşı farklı sürdürülebilir yaşam yöntemleri arayan üç insan grubunu anlatan bir belgesel. Bu yeni yaşam tarzının getirileri ise tarımda farklı pratikler denemek, bireysel üretim süreçlerine yeniden dahil olmak ve doğayla besleyici bir ilişki kurmak.
Neden izlemeli? Hayatımızın tam merkezinde yer alan “gıdaya” ve onun üretim süreçlerine ne kadar yabancılaştığımızı göstermesi açısından önemli bir belgesel.
Alıntı: “5 yaşındayken büyükannem bana bir elma ağacı gösterip şunu söyledi: ‘İşte elmaların geldiği yer burası, market değil.’ Bu, benim için şaşırtıcıydı çünkü her gün yediğim bir şeye zihnen tam da bu kadar uzaktım.” Katarina Stanisavljevic
Jonestown: The Life and Death of Peoples Temple (2006)
Yönetmen: Stanley Nelson
Ne Hakkında? 1950’lerde Jim Jones tarafından kurulan kilise temelli bir tarikatın, başlangıç yıllarından 1978 senesinde gerçekleşen toplu intihar olayına uzanan öyküsünü anlatıyor. Uyuşturucu temelli ritüeller ve psikolojik manipülasyonun had safhada olduğu bu kültün trajik sonu hâlâ tarihteki en büyük doğal olmayan felaketlerden birisi olarak anılıyor.
Neden İzlemeli? Bir külte dahil olmanın psikolojik temellerini göstermesi açısından değerli bir kaynak. Ayrıca belgeselde yer verilen gerçek görüntü ve ses kayıtları, böylesine radikal bir yaşam tecrübesini birinci elden gösteriyor.
Alıntı: “Eğer bende dostluk görüyorsan senin arkadaşınım. Eğer beni baban olarak görüyorsan babanım. Eğer bende bir Tanrı görüyorsan, işte o zaman da senin Tanrı’nım.” Jim Jones
Amish: A Secret Life (2012)
Yönetmen: Lynn Alleway
Ne Hakkında? Pennsylvania’da yaşayan ve Amish topluluğu üyesi bir çift üzerinden bu topluluğun öğretilerini ve katı sosyal normlarını anlatıyor. Teknolojiye bakış, toplumsal cinsiyet rolleri ve aile kurumu konusunda oldukça köktenci bir tutumu olan Amish topluluğunu tanıtıyor.
Neden İzlemeli? Teknolojik gelişimin toplumsal bir değer haline geldiği Kuzey Amerika gibi bir coğrafyada tüm bunlardan uzak bir yaşamın nasıl olduğunu anlatmaya çalışan anakronik bir deneyim.
Alıntı: “Erkekler doğaları gereği şehvet duymaya yatkınlar ve biz kadınlar olarak bunu engellemek için bir şeyler yapabiliriz. Eğer bu duyguyu tetikleyecek hareketlerde bulunursak erkekler içgüdülerine kapılabilir ve arzuları uyanabilir. Bazen boynumuzun gereğinden fazla görünmesi bile bunun için yeterlidir.” Miriam Lapp
Democracy in the Workplace: All about Collectives (1995)
Yönetmen: Margot Smith
Ne Hakkında? San Francisco’da yer alan üç farklı kooperatifin işleyişini anlatan bir belgesel. Çalışanların hisselerde eşit pay sahibi olduğu ve hiyerarşik bir sistemin bulunmadığı bu kurumların işleyişini kurucuların ve çalışanların gözünden izliyoruz.
Neden İzlemeli? Genellikle sorgulamadan zihnimize kodladığımız iş hayatı stereotiplerine karşı eleştirel bir alternatif. Katılımcı karar alma sistemleri, çalışanlara sağlanan sosyal imkânlar, daha adil ve sömürüsüz kazanç konularında bizi düşünmeye itiyor.
Alıntı: “Hissedar olmanın anlamı şudur: İçeri girip yerde bir kağıt parçası gördüğünde onu kaldırır ve çöpe atarsın. ‘Şu an iş saatleri içinde miyim?’ diye düşünmezsin.” José Ruiz
Manson (1973)
Yönetmen: Robert Hendrickson, Laurence Merrick
Ne Hakkında? Belgesel, şarkıcı ve kült lideri Charles Manson’ın villasında kurulan bir tarikatın, yönetmen Roman Polanski’nin hamile eşinin de dahil olduğu sekiz cinayete uzanan hikayesini anlatıyor.
Neden İzlemeli? Ait olduğu tarihsel süreç nedeniyle kültün temel hedef kitlesi çiçek çocuklardı. Sekiz cinayet ve Charles Manson’ın müebbetiyle sonuçlanan bu hikâye, en çok hippi hareketine ve simgelediklerine zarar verdi. Çiçek çocukları kolektif hafızada sevimsiz bir konuma oturtması bir yana, Vietnam Savaşı ile birlikte Hippi hareketinin çöküşünü temsil ediyor.
Alıntı: “Bıçaklarımızla cevap vereceğiz. Ölüm ve aşkla yüzleşmeye bu kadar yakın olmak harika hissettiriyor.” Lynette Fromme
Check It (2016)
Yönetmen: Dana Flor, Toby Oppenheimer
Ne Hakkında? Washington’da bulunan ve siyahi LGBTİ+ gençlerin oluşturduğu bir suç çetesinin eş zamanlı yürüttükleri hak mücadelesini anlatan bir film-belgesel. Hem ırk hem de cinsel kimlik açısından ötekileştirilmiş bir topluluğun ikiliklerle dolu yaşamına ışık tutuyor.
Neden İzlemeli? Feminen-maskülen, dost-düşman, hak-suç gibi olguların arasındaki sınırları muğlaklaştırması sebebiyle oldukça özgün bir iş.
Alıntı: “Eğer kimse bizi kollamazsa biz kendimizi kollarız.”
PEKİ ONEIDA KOMÜNÜNÜ DUYMUŞ MUYDUNUZ?
19. yüzyılda John Humphrey Noyes tarafından kurulan bu mezhep, Tanrı ve İncil’in öğretilerine göre yaşayan kusursuz bir toplumun mümkün olduğunu öne sürmüş. Bu yönleriyle ütopyacı olarak nitelendirilen komünde çekirdek aile kavramı yok ve herkes birbirinin eşi kabul ediliyor. Fakat bunu hedonist bir yaklaşımla değil, din temelli sebeplerle yapıyorlar. Komünde kendilerine özgü doğum kontrol yöntemleriyle doğum oranı çok düşük tutuluyor. Bedensel ve ruhsal açıdan en üstün görülen kişilerin üremesi teşvik ediliyor ve bu yolla mükemmel nesle ulaşabileceklerini düşünüyorlar. Evlilik, ekonomik ilişkiler, cinsiyet rolleri ve dinin yaşamdaki yeri konusunda oldukça radikal ilkeleri olan, Karl Marx ve Friedrich Engels’in Komünist Manifesto’yu yayınladığı yıl kurulan ve 30 yıl boyunca devam eden Oneida komünü bugüne kadar pek çok araştırmanın konusu oldu.
